લાગણીના અનુબંધનો

લાગણીના સંબંધો હૈયાની વાતના તાંતણે બંધાયેલા હોય છે. એક વ્યક્તિના મનની વાચા બીજી વ્યક્તિ વગર કોઈ સંપર્કસેતુએ પણ સમજી લઈ શકે છે. બની શકે એવા લાગણીના સંબંધોનું કોઈ નામ ન હોય. અથવા તે લોહીના કે કર્મના સંબંધો પણ ન હોય, બની શકે એનું ઉલ્ટું હોય; કોઈ સ્વજન સાથે આટલો નિસ્બત બંધાયો હોય કે તેણે કોઈ વાતને વ્યક્ત કરવા પહેલાં જ સમજાઈ ગઈ હોય. કોઈ સાથે તો એવું ય હોય કે માત્ર એક અમસ્તી ઓળખાણ જ હોય. તોય મનના તાર જોડાયા હોય સાથે લાગણીનું ખેંચાણ સંધાય ગયું હોય. બની શકે એક તરફી લાગણી હોય યા બંને તરફ લાગણીની કબૂલાત હોય. ક્યારેક મૂક સંમતિ હોય કે પછી કબૂલાત બાદની અસ્વીકૃતીની પીડાતી લાગણી હોય!

ખરું કહું તો આ લાગણીઓ તો થકવી દેનારી હોય છે. કોઈ પરાણેય વહાલું લાગે તેવું હોય તો કોઈને જોઈને કે પછી નામ સાંભળીને ધ્રુણાં કે ગુસ્સો ઉપજે. રાજી કોઈને જોઈને પણ થઈ જઈએ. તો કોઈ સાથે કલાકો વીતાવીએ તો પણ મના અંતરથી ખુશી નથી મળી શકતી. બધું જ મન મનના કારણ છે. વ્યક્તિ સાથેના અનુભવો અને સંજોગોના સમીકરણોને આપણે સમજવા જ રહ્યા. એથી વિશેષ આપણે કરી પણ કંઈ ન શકીએ. લાગણીઓના ઘોડાપૂર રોકવા કે લાગણીઓના કૂંપણોને પાંગરવાની ક્યાં કોઈ અક્સીર દવા છે જ. જે છે તે અનુભવે સાંપડેલી જણસ છે. લાગણીઓની સાથે કરેલી મનોમંથાનની મથામણે મેળવેલ નિર્ણયોનું નવનીત મધુરું લાગે છે.લાગણીઓની સાથે કરેલી મનોમંથાનની મથામણે મેળવેલ નિર્ણયોનું નવનીત મધુરું લાગે છે.

આપણી લાગણીઓને આપણે જીવનમાં સહજતાથી વણી લઈને જીવનના એક અવિભાજ્ય અંગ તરીકે ગણી લઈને જીવવા લાગીએ છીએ ત્યાં સુધી કોઈ વાંધો આવતો નથી. પરંતુ આ જ લાગણીઓ સ્વેચ્છાએ માથું ઊંચકીને, આળસ મરડીને કે બળવો પોકારીને પોતાનું મહત્વ અને સત્તાને પ્રસ્થાપિત કરવા નીકળે ત્યારે ખરી મુશ્કેલીઓ ઊભી થાય છે. કારણ કે આ લાગણીઓને ક્યારેક બૌધિક તર્ક – વિતર્ક જેવું નથી પણ હોતું. એને તો બસ, એ અને એની લાગણીઓ ધારે એમ કરવા / વર્તવા જોઈતું હોય. દરવખતે લાગણીઓની માગણીઓ પોષવી માણસજાતના હાથમાં નથી હોતું. તેના હાથ અનેક જવાબદારીઓ, સંજોગો અને પૂર્વમાન્યતાઓથી બંધાયેલા હોય છે.

લાગણીઓને ક્યાં ભૂત, ભવિષ્ય કે વર્તમાન જેવું હોય જ છે. તેમ છતાં સમયાંતરે સંજોગો સાથે તે સ્વરૂપ બદલે જરૂર છે, એમાં ના નહીં. લાગણીઓ સમજૂ પણ કેટલી હોય છે કે સ્વજનોની લાગણીઓને પણ જાણી લેતી હોય છે. ક્યારેક લાગણીઓ જીદે પણ ચડે છે હો, જ્યારે તે પ્રેમમાં પડે છે. આજ લાગણીઓ એકલતામાં રડી લેવા મદદરૂપ પણ એટલી જ થાય છે અને તે જ પાછી મિત્રોની ટોળીઓની લાગણીઓ સાથે ભળીને મોજ કરી લેવાય પ્રેરે છે.

લાગણીઓ તો આપણી પોતીકી છે. તેને આપણે જાતે જ સધિયારો પણ આપીએ છીએ અને સહિયારો પણ. એક અનોખી સપોર્ટ સિસ્ટમ છે. જે આપણાં વિચારો, પસંદગી, સમસ્યાઓ અને સંજોગો ઘડે છે. ક્યારેક તેને વ્યક્ત કરવામાં ઊણપ અનુભવીએ છીએ તો કોઈવાર બીજાની લાગણીઓને સમજવામાં પણ થાય ખાઈ જઈએ છીએ. કોઈની લાગણી ઝટ દઈને સ્વીકારી લેવા મન માનતું નથી. તો વળી, કોઈ આપણી લાગણીને નકારે એ ઇચ્છનીય પણ નથી હોતું.

અંતે, લાગણીઓની ઝંઝાળમાં સપડાયેલાં થાકી – હારીને આપણે જ ઘણીવાર ફરિયાદ કરી દેતાં હોઈએ છીએ કે આ લાગણીઓ કેમ નડે છે? લાગણીઓને ક્યાં એનો જવાબ આપતાં આપણે શીખવ્યું છે? આપણે તો બસ લાગણીઓ જીવતાં જ માંડ શીખ્યાં છીએ, ત્યાં તેને ક્યાં આવું શીખવીએ, હેં ને? #કુંજકલરવ ૨૬.૬.૨૦૧૯

કળા ક્યારેય કટાય?

રોજિંદા અવરજવરના રસ્તા ઉપર બંને બાજુ ઝૂંપડપટ્ટીની હરોળ. પણ એમાં એક ઝૂંપડું કુંજીનું ફેવરીટ. ઝૂંપડું? અને ફેવરીટ? એવું તો શું છે એ ઝૂંપડાંમાં? એ ઝૂંપડાંની બાહર જુદી જુદી જાતનાં, આકારનાં, કદનાં વાંસનાં ટોપલાઓ અને વાંસ – નેતરમાંથી બનેલી બીજી વસ્તુઓ લટકતી હોય. જ્યારે પણ ત્યાંથી પસાર થતી, એક નજર અચૂક કરી લેતી.

એકાદ વખત ત્યાં સમય કાઢીને ઊભી પણ રહી હતી. અને ચિવટપૂર્વક બનાવેલી કલાકૃતિઓ ખરીદી પણ ખરી. સંવેદનશીલ કલાપ્રેમી તરીકે એક વિચાર કુંજીના મનમાં ઘોળાયા કરે, “શું મેં જે કિંમત ચૂકવી એ યોગ્ય છે; આટલી મહેનતથી બનાવેલી કૃતિની? ફક્ત પેટિયું રળવા જેટલું માંડ મળી રહેતું હશે એ કારીગરને – તો જ તો એ ઝૂંપડાંમાં… રહેવું…”

કળાની કદર અને મૂલ્ય શી રીતે અંકાય? રૂપિયાથી? પ્રશંસાથી? કે કળાને વધુ વિકસવવાના પ્રોત્સાહનથી?

દેશ અને દુનિયાનાં ખૂણેખૂણામાં અગણિત કળાઓ સમાયેલી છે. કેટલીક કલા, હુન્નર કે આવડત કોઈ વ્યક્તિ કે જ્ઞાતિ પુરતી જ સીમિત રહી જાય છે. કોઈ સાવ સાદી પણ ચિવટથી સર્જેલી, શીખેલી કળાવસ્તુ ક્યાંય ઊંચા સ્તરે લઈ જાય છે; તો ક્યારેક કળા સાધતાં આખો ભવ વીતી જાય તોય પ્રગતિ હાંસલ થઈ શકતી નથી. કહેવાય છે કે “શીખેલું ક્યારેય એળે જતું નથી.” અને જો એમાંય કોઈ કળા શીખવાની વાત આવે ત્યારે આ બાબત ખાસ કારગર છે.

ઝૂંપડાંમાં એ છોકરાને કળાથી પાંગરતાં જોયો હતો. એકએક વસ્તુઓને સાચવીને રજ સાફ કરી ગોઠવતાં જોયો હતો. ક્યારેક ધગશથી વાંસની પટ્ટીઓને ગૂંથીને આકાર આપતાં નિહાળ્યો હતો. એ બધું યાદ કરતાં કુંજીનાં મનમાં કલા; કલાકાર અને કલારસિકો વિશે આવા અનેક અણિયાળા પ્રશ્નો ઉદભવ્યા કરે.

આજકાલ તેને તેનો એ રસ્તો સૂનો લાગતો હતો. કારણ? કારણ પણ સ્વાભાવિક છે. કેટલાય દિવસથી એ સડકની રોનકમાં ઓછપ વર્તાતી હતી. એ કારીગર કે તેની કારીગરી ઝૂંપડાંની બાહર દેખાતાં નહોતાં. ઝૂંપડું પણ સાવ જર્જરીત હાલતમાં હવા સાથે ઝોકાં ખાય છે… “શું થયું હશે એ કારીગર જોડે? ક્યાં જતો રહ્યો હશે? એના ઝૂંપડાંની હાલત આવી કેમ? એણે ઝૂંપડાંની બાહર ફોન નંબરનું સાવ પૂંઠાંનું પાટિયૂં લટકાવ્યું હતું. ત્યારે જતે-આવતે નંબર નોંધી લીધો હોત તો? કોઈ સાવ અજાણ્યા માટે આટલો ઉદ્વેગ કેમ મને?” કુંજી પોતાના વિચારોની ગતિને રોકી શકે તેમ ક્યાં હતી?

એક દિવસ તેણે જાતે જ રોકાઈને એ ઝૂંપડાંની આસપાસ લોકોને પૂછવાનું નક્કી કર્યું. ગાડી રસ્તાના ખૂણામાં ઊભી રાખવા અને થોડીવાર અહીં જ રાહ જોવાનો ડ્રાઈવરને આદેશ આપી એ ઝૂંપડાંની ભાળ કાઢવા ઊતરી. “મેડમ આમ આવીને પૂછપરછ કેમ કરતાં હશે?” એવો આસપાસ વસવાટ કરતાં ઝૂંપડવાસને થાય એ સ્વાભાવિક જ છે. તોય બીતે બીતે અને અટપટી છટાએ કરાતા વાર્તાલાપમાંથી ફક્ત એટલું જાણવા મળ્યું કે થોડા દા’ડા અગાઉ જે વાવાજોડું આવ્યું હતું; તેમાં તેને ભારે નુક્સાન થયું હતું. એ નુકસાનની ભરપાઈ કરવા બીજે ગામ, કામ શોધવા એ લોકો જતાં રહ્યાં છે.

 

સૌનો આભાર માની એ ગાડીમાં બેઠી. આખે રસ્તે એ વિચારે ચડી. “વાવાજોડું…? થોડા દિવસ પહેલાં? ક્યારે આવ્યું? અરે હા…! ગયે અઠવાડિયે એક અષાઢી સાંજે અતિ જોરથી પવન ફૂંકાયો હતો. મેં તરત જ કામવાળીને બધાં બારી બારણાં બંધ કરી દેવા કહ્યું હતું અને ધૂળની ડમરીથી ઘર ગંદું ન થાય તેની સાવચેતી રાખવા પણ કહ્યું હતું.

અગાસીએથી ઢળતા સૂરજની લાલીમા અને ડોલતાં વૃક્ષોના ફોટા લેવા ડિ.જી.કેમ લઈને હું પહોંચી ગઈ હતી. આ ઝૂંપડવાસનાં લોકો એ જ સાંજની તો વાત નહીં કરતાં હોય ને? અગાસીએથી નારિયેળીના પર્ણો કેવાં હલતાં હતાં. તૂટીને ક્યાંય દૂર ફંગોળાતા જોયાં હતાં.. પવનના વેગને તો કેદ કરી શકી નહીં. પણ કુદરતના એ રૌદ્ર તાંડવ સ્વરૂપ દૃશ્યને કેમેરામાં કેદ કર્યું હતું.

“આહ! તો શું એ પરિવાર તે સમયે? અરે, ભગવાન… કુદરતની લીલા કોણ સમજ્યું છે? કોઈના માટે એ ક્ષણ ભારે સંકટની, તો કોઈ માટે કુદરતી કૌતુકને માણવાની અને તેને કચકડે જડવાના શોખીનને તક…”

સાંજે સાત વાગ્યે ગરમાગરમ આદુવાળી ચા સાથે સ્થાનીક ટી.વી. ચેનલના સમાચારમાંથી બધી વિગત મેળવી સખી મંડળની બહેનોને અસરગ્રસ્તોને મદદની હાક માટે ફોનનાં ચકેડાં પણ ગુમાવ્યાં હતાં. સહાય પહોંચતી કરવા બીજે દિવસે શહેરની ઘણી ઝૂંપડીઓ ફરી વળી હતી. તો આ જ કેમ રહી ગઈ હશે? હશે…? જે થયું તે…! ઈશ્વરે તેની સહાય કરી જ હશે એવી પ્રાર્થાના કર્યા સિવાય કોઈ છૂટકો ન હતો.

***

સમયચક્રના સથવારે આ કલાકૃતિઓથી સભર ઝૂંપડું એક ઘટના બની માનસપટ પરથી ઓસરવા લાગ્યું. શહેરની એ ફૂટપાથ પર બીજી અનેક ચીજવસ્તુઓ વેચનારા બેસતા થઈ ગયા હતા. પણ પેલી રોનક કે શોભા તેમાં વર્તાતી ન હતી.

એકવાર થોડો સમય ફાજલ થતાં શહેરનાં પ્રખ્યાત મેદાનમાં “કલા ઉત્સવ” પ્રદર્શનમાં સહેલીઓ સાથે ટહેલવા અને કળાકૃતિઓ મહાલવા પહોંચી. અલગ અલગ પ્રાંતની પ્રાચીન – અર્વાચીન હસ્તકલાઓ; માટીનાં જૂની ઢબનાં તો આધુનિક કાચનાં-પ્લાસ્ટિકનનાં નાનામોટાં ઘરવખરીનાં સાધનો; રમકડાં, આયુર્વેદિક દવાઓ અને સાહિત્યિક – આધ્યાત્મિક પુસ્તકોથી સજ્જ હતું એ પ્રદર્શન.

ત્યારે એકાએક તેને ફરી પેલા ટોપલા, ઝૂંપડું, વાવાઝોડું બધું યાદ આવ્યું. સાથે આવેલી સખીઓને તે હજુ એ જ બધી વાત કરતી હતી.

એવામાં એક જાણીતો ચહેરો અને એ જ બધી વસ્તુઓ દેખાયાં. “અરે! આ તો એ જ… ઝૂંપડવાસવાળો કારીગર.” એ પણ મેડમને તરત જ ઓળખી ગયો. હાથ જોડીને નજીક આવી વાત કરવા લાગ્યો. સાથે આવેલી સહેલીઓ આ દૃશ્ય જોઈ આભી થઈ ગઈ. કુંજીએ કારીગરની ઓળખાણ સખીઓને કરાવી. “સો વર્ષનો થઈશ.. હમણાં જ તને યાદ કર્યો. તારી ખબર કાઢવા એકવાર ત્યાં વાસમાં પણ ગઈ હતી.” એવું કુંજીએ ઉત્તેજીત થઈને કહ્યું અને વળી ઉમેર્યું કે અહીં તેની કલાની સાચી કદર થશે. તને આ રીતે સદ્ધર જોઈ ખૂબ જ ખુશ થઈ છે.

તે કારીગર પણ જાણે કોઈ પોતિકાંને મળ્યો હોય એવા ઉમળકા ભેર આપવીતી કહેવા લાગ્યો; “તે સાંજ પછી અમદાવાદ તરફ અને પછી તો ઘણાં ગામ ફર્યો. તમારા જેવા એક સાહેબે કદર કરીને મને આ “કલા ઉત્સવ”નો સંપર્ક કરવા કહ્યું. ઘણી જહેમત પછી હવે આ રીતે ગામેગામ પ્રદર્શનમાં ભાગ લેવાની તક મળી છે તેનો લાભ લઉં છું.” કુંજીને એની વાતો કરતાં એણે બનાવેલા ટોપલા, નાની નાજુક બાસ્કેટ, ટ્રે અને ફૂલોનાં કુંજા ઉપર ધ્યાન હતું. તેની કલાકૃતિઓ પહેલાં કરતાં પણ વધારે નિખરી હતી. સાદા વાંસને રંગીન કરી આભલા, તૂઈ, કોડાં, ફૂમતાં અને બીજા શુશોભનથી સજ્જ કરી હતી. ‘પ્રોફેશનલ ટચ’ એટલે કે તેનાં કાર્યોમાં એક વ્યવસાયિક ઓપ આવી ગયો હતો. આ બધું જોઈને, સાંભળીને જાણે એ કારીગર છોકરાની જનનીને થયો હોય એટલો આનંદ અને હાશકારો કુંજીને થયો.

 

વાર્તા સંગ્રહઃ જીવનોન્નયનમાંથી…

માનવીય મૈત્રી મહેરામણ

મનડા સાથે મનમેળથી કરીશું મૈત્રી,
તો, ઓળખશું જગને એની છે ખાત્રી. – કુંજકલરવ

‘અ ફ્રેન્ડ ઈન નિડ; ઈઝ ફ્રેન્ડ ઈન્ડીડ.’ જેવાં ક્વોટ શાળા જીવનમાં એવાં તો ઠસાવવામાં આવ્યા હતાં કે નિશાળની પાટલીએ સાથે બેસેલ સહપાઠીને ફરજિયાત પણે આપણે બહેનપણી કે ભાઈબંધ માનીને તેની સાથે મૈત્રીભાવે સંકળાઈ જઈએ છીએ. પરંતુ આ ‘નિડ’ એટલી વિચિત્ર વિષયવસ્તુ થઈ પડે છે કે મિત્રતામાં સહસા સ્વાર્થી વૃત્તિ ભળી જાય છે એ મોટે થતે ખ્યાલ પણ નથી આવતો. નવી પેઢીને એક યુગ નવો સાંપડ્યો; ઓનલાઈનનો. એમાં મિત્રતા ખૂબ સરળતાથી સાંપડતી થઈ. ફ્રેન્ડસ રિકવેસ્ટ આવે અને અજાણ્યો પણ જિગરજાન થઈ જાય થોડા જ સમયમાં.

વાતાવરણને ધમરોળી નાખે એવો વરસાદ પડતો હોય, વીજળી ગુલ્લ હોય, કોઈનો ફોન લાગે નહીં. સમાચાર મળે કે સંપર્ક વિહોણો વિસ્તાર થઈ ગયો છે ત્યારે પોતીકું કોઈ સ્વજન બહાર હોય, તો સ્વાભાવિક છે કે ચિંતા થઈ આવે. ફોનમાં સામે છેડે કેસેટ વાગ્યા કરે ‘આઉટ ઓફ રીચ’ કે ‘અનઅવેલેબલ નેટવર્ક’ ત્યારે જીવ તાળવે ચોટી જાય. નંબર લગાવતાં જ “ઈમર્જન્સી કોલ્સ ઓન્લી” એવું ઓટોમેટિક મેસેજ આવે રાખે. અરે! ફોન ન લાગે એ સિવાય બીજી ઈમર્જન્સી શું હોય? દુનિયામાં કોઈ કેટલાંય કાયમ બહાર હોય, મુસાફરી કરતાં હોય, લોકોનાં ફોન સ્વીચ ઓફ હોય પણ જ્યારે પોતાનાં કોઈ કુટુંબીજનની કે મિત્ર સ્વજનની વાત હોય ત્યારે જે વ્યાકુળતા અનુભવાય એ સંબંધ જ અનેરો. આવા સમયે ઈશ્વર સૌને સલામત રાખે એવી પ્રાર્થના કરવી રહી.

મિત્રો હોય કે કુટુંબીજન સંબંધની સરવાણી સંકટનાં સમયે ખરી કસોટી થાય નએ સ્પસ્ટ રીતે જણાઈ આવે કે કોણ કેટલા પાણીમાં છે. વિપત્તીમાં જ્યારે કોઈ વહારે ન આવે ત્યારે અનાયાસે જ “હરિ શરણમ” થઈ જવાય છે. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ સાથે આપણાં સહુનો કઈંક એવો જ સંબંધ છે. એ સ્વજન છે, એજ સખા પણ છે અને આફત સમયે એજ તારણહાર! ચોરીછૂપીથી ચણા ખાધા છે એ જાણીને એમણે એ સમયે કાન્હાએ એમ કહ્યું હોત તો? “આઈ હેઈટ યુ, યુ આર ચિટર….!” પરંતુ શ્રી કૃષ્ણનાં એ પરમ સખાપણાંને આપણે સુદામાજીને મંદિરમાં જઈને પૂજીએ છીએ. દૌપદી અને કૃષ્ણની પણ ફ્રેન્ડશીપ જ હતી ને? એને કેમ સૌ ભૂલી જાય છે? મિત્રતાને ઉંમર નથી નડતી. સ્થળ કે પરિવેશ પણ નથી નડતો. મિત્રતામાં સ્ત્રી – પુરુષનો ભેદ ન જોવાનો હોય. મિત્રતા તો મન મેળની વાત છે. પરિચય હોય તોય મૈત્રી ન હોય અને ક્યાંક અપરિચિત સાથે ય કોઈ મુસાફરીમાં કે કોઈ જગ્યાની મુલાકાતે ઝડપથી મન બંધાઈ જાય સખાપણામાં.

મિત્રતા કેટલી હદે ઔપચારિક છે કે પછી સહજ અને સરળ છે એ આપણે નક્કી કરી લેતાં શીખી જ જવું પડે. ઓફિસનો સહકાર્યકર, શાળા કે કોલેજનો દરેક સહઅધ્યાયી આપણો મિત્ર ન હોય અને જેટલા આપણાં ફેસબુક, વ્હોટસેપ, ટ્વીટર અને ઈન્સટાગ્રામમાં લાઈક કે કોમેન્ટ કરતા હોય એમને મિત્રની શ્રેણીમાં ન જ ગણી લેવા. એવું પણ ન બનવું જોઈએ કે આપણને જે તે વ્યક્તિની ઓળખાણ માત્ર છે પણ આપણે તેને મિત્રતામાં ખપાવી દઈએ. એવું પણ બનતું હોય છે કે આપણી જાણ બહાર કોઈ પોતાનો આપણાં મિત્ર તરીકે સાવ ત્રયાત વ્યક્તિને ઓળખાણ આપતો હોય.

‘મિત્ર એવો દિજીએ, ઢાલ સરીખો હોય.’ આજનાં ફાસ્ટ ટેકનિકલ જમાનાંમાં કોઈ કોઈની ઢાલ બની નથી રહેતું. સૌએ પોતાની રોજિંદી દિનચર્યાથી માંડીને રોજગારીની તક સુધી જાતે જ શોધવાની રહે છે. એવામાં કૌટુંબિકજનો પાસે પણ અપેક્ષા નહિ રાખવાની એવું વલણ વધ્યું છે. સૌને પોતાની સ્વતંત્રતા અને સ્વાત્રંત્ર વહાલું થઈ પડ્યું છે. બની શકે કોઈ અંગત મિત્રની ક્યારેક સલાહ – સુચન ન પણ ગમે. એવું પણ બને કે કોઈ પોતીકું રહ્યસ્ય આપણે કહેવાતા શ્રેષ્ઠ મિત્ર કે સખીને કહ્યું હોય અને જરા સરખી નાની એવી ચર્ચા, મતભેદ કે અવિશ્વાસ થકી સંબંધ વણસે તો બીક રહે કે રખેને એ વાત જહેરમાં છતી ન કરી દે મેં અંગત રાઝદર તરીકે કહી હતી. ક્યારેક એવું પણ બને કે આપણે સામે ચાલીને સાખ્યભાવે સલાહ કે મદદ માંગીએ. એ સમયે યોગ્ય પ્રતિસાદ ન મળે અથવા મદદ માટે લંબાવેલ હાથ ન ઝીલાય ત્યારે વધારે દુઃખ થાય છે. મિત્રતાની સીમારેખા આપણે જાતે જ પસંદ કરી લેવી પડે છે.

ઘણાં સમયબાદ કોઈ મિત્ર મળે ત્યારે સામાન્ય રિએક્શન હોય, “ઓહો, મોટા માણસ થઈ ગયાને કંઈ, યાદ પણ નથી કરતા.” આ બાબતે એવું હોય કે નવરાશ હોય પહેલાં અને પછી કામકાજમાં કે વ્યવસાયિક જવાબદારીઓમાં કે પછી પારિવારીક પળોજણોમાં અટવાયા હોઈએ અને ધીરેધીરે સંપર્ક ઘટે, પ્રાયોરિટી ઓફ રિલેશશિપ બદલાય. સગાઈ કે લગ્ન થાય પછી. નોકરી કે ધંધો મળે પછી. દરેક મિત્ર કે સખી હંમેશા તમે હાકલ પાડો ત્યારે હાથવગો હોય એ પણ જરૂરી નથી.

“શું કરો છો આજકાલ?” “શું નવીન?” વગેરે જેવા પ્રશ્નો ક્યારે કેર, કન્સન હેતુ પૂછાતા હોય તે ઈન્ટરફિયરન્સમાં ફેરવાઈ જાય છે એનો ભેદ પારખવો મુશ્કેલ છે. તમારો ફ્રેન્ડ શું કરે છે? એની લાઈફમાં હાલમાં શું ચાલે છે એની સતત જાણકારી રાખવાની તાલાવેલીમાં ક્યારેક નિસ્વાર્થ સંબંધમાં અણગમાની ગાંઠ આવી જાય. વધુ પડતી મૈત્રીપૂર્ણ નિકટતા પણ સંબંધમાં ઘણીવાર કટૂતા આણી દેતી હોય છે. સહિયારાપણામાં એવો એક સમય પણ આવે જ્યારે એકબીજાને કહેવા જેવું કશું બાકી જ ન રહ્યું હોય અને સંપૂર્ણપણે એકબીજાની અંગત બાબતોની જાણકારી હોય. એવા સમયે એકબીજા પ્રત્યે માન ઘટી જાય તો ક્યારેક ભરોસો ઊઠી પણ જાય.

પહેલાંનાં જમાનાની જેમ, કોલિજયન છોકરી ગમે અને એની આસપાસ ચક્કર લગાવીને રોમિયો વેડા થતા. છોકરીનો ભાઈ કે ભાઈબંધ તેને મારવા કે કોલર ઝાલીને સમજાવા પહોંચે. એવું નાટકિય વાતાવરણ હવે ક્યાં રહ્યું? સામે વાળું વ્યક્તિ નથી ગમતું કે મિત્રતાને પાત્ર નથી તો બ્લોક કરી દ્યો. વાત ખતમ. આજની તારીખે મોર્નિંગ વોક કરતે, મુસાફરી દરમિયાન, કોઈ કાર્યક્રમ કે થિયેટરમાં ઓળખાણ થાય જ છે. અને એ ઓળખાણને જાળવી રાખવાનાં ઘણાં માધ્યમો ઉપલ્બ્ધ છે. છતાંય, કોઈ વ્યક્તિને સામેથી મારા મિત્ર બનશો? એવું યુવાન સખા / સહેલીઓને આત્મવિશ્વાસ સાથે બિનદાસ્ત કહેવું અઘરું. કારણ કે માનસિકતા એકવીસમી સદીમાં પણ મુઘલેઆઝમ જેવી જ છે. નો ચેન્જ.

કળયુગ કહેવાતા આ અરસામાં જ્યાં સગા ભાઈભાંડેરાં વચ્ચે પણ ખપ પૂરતો વ્યવહાર હોય ત્યાં સાલસ, નિર્મળ અને નિર્દોષ મૈત્રીની ક્યાં સુધી અપેક્ષા રાખવી. મૈત્રીપણાંમાં ધ્યાન રાખવા જેવું ભયસ્થાન પણ છે. તમને કોઈ ભોળવી તો નથી જતું ને? તમારા સખાપણાનો કોઈ ગેરલાભ તો નથી લેતું ને? તમારી ઓળખાણનો જે તે વ્યક્તિ દુરઉપયોગ તો નથી કરતું ને? તમારો અમુલ્ય સમય જે તમે તામારા સારાવાટ માટે ખર્ચવાનાં હોવ એ બીજાની ગેરવ્યાજબી કહેવાતી એટલે કે સો કોલ્ડ ફ્રેન્ડશીપમાં તો નથી વપરાતી ને?

અગાઉ, પતિ એટલે પરમેશ્વર એવું હવે વલણ નથી રહ્યું. એ તો જાણે પુરાતનકાળની વિચારસરણી બની રહી છે. આજની આધુનિક નારીને દાસત્વ સ્વીકાર્ય નથી. તેને સમજણ ભર્યા મિત્રની શોધ રહે છે. એમા તે જો ખરી ન ઉતરે તો અણબનાવ ઉદ્વભવે છે. સાસુ – વહુ કે મા – દીકરી વચ્ચે પણ સહેલી જેવો સંબંધ ગ્રાહ્ય છે. આજકાલ વિભક્ત નાનું કુટુંબ થતું જાય છે એ જો સમાજને ચિંતા હોય તો સંયુક્ત કુટુંબમાં નિખાલસ મૈત્રી હોય એ ખરેખર પુખ્ત પારિવારીક જીવનશૈલીની દ્રઢ માંગ છે.

મિત્રતા એટલે આંધળુંકિયું અનુકરણ કરીને ઢસડાવવું નહિ બલ્કે એકમેકને સહિયારો અને સધિયારો આપીને આગળ ધપવાની વાત હોવી જોઈએ. ખરે સમયે ખડે પગે મદદે ન પણ આવે પરંતુ એનો હકારાત્મક અભિગમ ચોક્કસ માર્ગદર્શક હોય. જરૂરી નથી કે એક જ મિત્ર દર વખતે કામ આવે. કે દરેક સમય – સંજોગોમાં એક જ મિત્ર આપણને સમજે. પરિસ્થિતિ મુજબ વ્યક્તિ ચોક્કસ બદલાય પણ ભરોસો યથાવત હોવો જોઈએ.

ગૂંગળામણ થાય એવી નકારાત્મક ચેતવણીઓ આપીને બીવરાવ્યા કરે એ દોસ્ત શાનો? સમય, સંજોગને માન આપીને યોગ્ય મોકળાશ આપવી એ પણ એક ખરા મિત્ર હોવાની નિશાની છે. મિત્ર એટલે આત્મવિશ્વાસ પ્રાપ્ત કરવાનું ઉદ્ગ્મ સ્થાન. મિત્ર એટલે રહ્સ્યો અકબંધ રાખવાની તિજોરી. મિત્ર એટલે એકલા ન હોવાનો ધરોબો. મિત્ર એટલે માનવ મહેરામણને માણવાનો મોકો.

કુંજકલબલાટઃ મન સાથે પણ ક્યારેક મિત્રતા બાંધી જુઓ. ચિંતા ન કરો, એકલાં એકલાં વાતો નથી કરવાની. એકલપંથે જગત જીતવાની આ વાત છે.

કુંજલ પ્રદીપ છાયા. ‘કુંજકલરવ’

વર્ષાંતે પત્ર કેલેન્ડરને

સરનામું : દિવાલ પર જડેલ ખીટીએ લટકતું તારીખિયું.

પ્રિય,
સતત સાથ નિભાવતું વાર્ષિક વર્ષ.

કેમ છે દોસ્ત? શું નવા – જૂની? અરે, હુંય શું પૂછું છું. તું તો પોતેજ જૂના થઈ જવાની અને નવા સ્વરૂપે હાજર થવાની ફિરાતમાં છે. તો તે તૈયારી કરી જ લીધીને રુક્સદ થવાની? તું વળી કહીશ કે એમાં તૈયારી શું હોય જવાનો સમય આવશે એટલે નીકળી પડીશ. હેં ને?

બસ,

સાવ આવું? અમ જ જતો રહીશ તું? જરા પાછો વળીને જોવાનું પણ તને મન ન થાય તને?
હું ઘડીક વીચારું છું કે તારા સાથે કેવો સારો નરસો – સમય ગાળ્યો. કેટલીય ખાટી, મીઠી, કડવી યાદો; પૂરાં અધૂરાં સ્વપનાઓનો માળો, મારા મનઃપટ્ટ પર આ ઘડીએ તરવરે છે. તને આવું કશું જ નથી થતું?
મને ખબર છે, તું જઈશ તો ક્યારેય પાછો નથી આવવાનો. અને એ પણ ખબર જ હતી કે તું આવ્યો હતો ત્યારે જ કે તું તારા નિશ્નિત સમયે જવાનો જ છો. છતાંય, મારા મનમાં આવું કેમ થાય છે? બધું સૂનું કેમ લાગે છે? કેમ ખાલીપો વર્તાય છે? મને નથી સમજાતું, તને ખબર હોય તો કહેને યાર!

કેલેન્ડરમાં સમાઈને સમયાંત્તરે બદલાવવું તારી નિયતિ છે. ફિતરત છે તારી. તને ક્યાં કશો ફરક પડે જ છે. તું તો સાવ કેવો છો? લોકો તારા જવાનો જશન મનાવે છે! ખાણી – પીણી સાથે સંગીતની રેલમછેલમાં તરબોળ થઈને તારા બદલાવવાની અણીની ઘડીએ ઊંધી ગણતરી માંડીને સહુ તને વિદાય આપે છે. તને ક્યારેય દુઃખ થાય, ખરું? બોલને યાર, આટલો મહાન હશે કોઈ બીજો તારા સિવાય?

તારામાં વણાયેલી તારીખો અને સમયની ક્ષણો પર લોકો પોતાનું જીવન આયોજીત કરે છે. તું તારું મહત્વ ઓછું ન આંકતો. ગમે તે દેશ પ્રદેશનો હોય, તારું સ્થાન તો મોખરે જ!

નિશાળનાં પાટિયાંનાં પહેલા ખૂણે તને સ્થાન મળે અને બાળકનાં ગૃહકાર્યને અંતે શિક્ષકની સહી સાથે તારી તારીખ સહ નોંધ લેવાય. દિવસની દિનચર્યા લખવાની ઘણાંને ટેવ હોય છે. એવી રોજનિશિઓમાં તારું અમૂલું મહત્વ હોય છે. મોટાંમાં મોટી સફળ વ્યક્તિઓ, વ્યવસાયિક અને વ્યવહારિક કામગીરીઓ તનેજ અનુસરીને પોતાનું જીવન ગોઠવે છે. અને એક સૌથી મહત્વની મજાની વાત કરું? જીવનનાં અસ્તિત્વનાં પાયા સમો જન્મદિવસ કે લગ્ન, સગપણ જેવી કેટલીય વાર્ષિક વર્ષગાંઠ પણ તને ઉલ્લેખીને ઉજવાય છે. બોલ તને ખબર હતી આ બધી? નહિ જ હોય ને? મારા સિવાય તને કહે પણ કોણ?

તને ખ્યાલ છે, તારા જૂનાંખખ થઈ ગયેલ સરનામાં એટલે કે તારીખિયાંઓનાં બંબૂડાંઓ પસ્તીમાં સાવ નજીવા મૂલે વહેંચાઈ જાય છે. તો ક્યારેક કોઈ સુંદર મુખપૃષ્ટવાળું કેલેન્ડર હોય તો વિદ્યાર્થીઓની ચોપડીઓનું આવરણ બનીને સચવાઈ રહે છે. તારા મોટાં કદનાં સરનામાથી માંડીને ટચૂકડા ખિસસામાં મૂકી રખાય એટલું નાનું સ્વરૂપ પણ બને છે. અરે! મોબાઈલ ફોન અને લેપટોપ – કોમ્પ્યુટરનાં સ્ક્રીન ઉપર તો પહેલી જગ્યા તારા માટે આરક્ષિત રહે છે.

તારા જૂના થવાનાં દિવસો જેમ જેમ નજીક આવે અને અખબારો, સામાયિકો અને ટી.વી સમાચારોમાં તારા કાળક્રમ દરમિયાન બનતી ઘટનાઓનાં લેખાં – જોખાં થાય. સરવૈયું કઢાય કે તું કેટલી હદે લાભકારી રહ્યો અને તારી અવધિ દરમિયાન કેવું નુકસાન નિપજ્યું! અરે, ભગવાન, મને તો એ સમયે દુઃખ લાગવા લાગે કે લોકો તને માણવાને બદલે આંકડાકીય અહેવાલો મૂકે. તારું અવમૂલન કરવાવાળા અમે કોણ? વળી, કોણ આ સમયગાળામાં સફળ રહ્યું, કોને નિષ્ફળતા સાંપડી અને એવા કેટલીય યાદીઓ બને. કરૂણ ઘટનાઓનાં પાનાંઓ ખોલે અને ખુશહાલી ભર્યા પ્રસંગોની પ્રસંશાઓ થાય.

વર્ષાંતે વિશ્વવ્યાપિ સૌ કોઈ નજરો ટાંપીને ઘડિયાળનાં બે કાંટાં મદ્યરાતે એકમેકમાં પરોવાય અને તારા એક રૂપની વિદાય થાય અને નવતરને નવાઝાય. લોકો સહર્ષ વધાવે તારા રૂપકડા નવા અવતારને અને જો રખેને એમનો એ સમય ખરાબ વિતે તો ઠપકોય તને જ આપે. સતત સમયાંતરે તારે નવલરૂપ ધારણ કરીને માનવીય માનસને એક આશ્વાસન પૂરું પાડ્યા કરવાનું કે અમનાં જીવનમાં નવતર સંજોગો આવશે. સારી આશા જગાડે રાખવાનો જાણે કે તે ઠેકો લીધો.

શું આ રિવાજ તને ગમે છે?

શૈશવ અવસ્થા હોય કે શાળા જીવન કે કોલેજનો કાળ; કૌટુંબિક પ્રસંગો હોય કે સામાજીક કે રાજનૈતિક ઘટનાઓ હોય, તારી હજરીમાં જ તો બધા બનાવો બને છે. તું જ તો સાક્ષી ભાવે બધું જ જુએ છે અને પ્રવાહિત પણે પ્રગતિશીલ બની આગળ ધપે છે.

ખરું કહું તો મને તારી આ રીત ગમે છે. તું કેટલો સરળ અને તરલ છો; સહુ નાહક તને જટિલ બનાવે છે એવું મને માંહ્લાંમાં ભાસ્યા કરે છે. તું, પાણી અને રેતી મૂઠીમાં બાંધ્યો ક્યાં બંધાય? અને તને રોકાય પણ શા માટે. તું ભૂતકાળ થઈને સ્મૃતિ સ્વરૂપે અને ભવિષ્યમય શમણાંઓનાં રૂપમાં પંકાય છે. ત્યારે મને તો તને હાલનાં જ તબ્બકે એટલે વર્તમાનમાં જે કોઈ સંજોગોમાં હોય એજ રીતે ગમે છે. અને સૌએ પણ તારો એજ રીતે સ્વીકાર કરવો જોઈએ એવું મને લાગે છે. તું વળતારા જવાબમાં પરબિડિયું મોકલીશ ખરો? તું શું માને છે કહી શકીશ?

ઓહો! તું ક્યાં જબાવતલબ કરવાનો. તું તો ફક્ત એક વર્ષ જ છો. દર વર્ષે નવો અને દર વર્ષે જૂનો થાય એજ છો ને?

ચાલ, પત્ર આટોપવા સાથે તને મારી લખેલ પંક્તિ વંચાવું છું. તારી હંમેશની પરિસ્થિતિ અને મનોવ્યથા આમાં આબેહૂબ કેદ કરવાની મેં કોશિશ કરી છેઃ

એક નવો સુરજ ઉગવાને આતુર;
ને અંતિમ ચાંદની આથમવા મથતી.
એક નવો પ્રભાત પ્રારંભને આતુર;
ને નર્યા શમણાં પાપણમાં સજાવતી.

• કુંજકલરવ

ચાલ, હવે જા.. હુંય શું તને રોકી બેઠી છું.. તું ક્યાં રોકાવાનો છો..

તને એમ પણ નહીં કહી શકું ફરી મળીયે… તું જાઈશ પણ જ્યારે ભૂતકાળની દીવાલોનાં ઝાળાં ખંરેરવાની ઈચ્છા થશે તો ત્યારે તને પણ કદાચ યાદ કરી જ. તને જાકારો તો નહીં જ આપું પરંતુ તારા આવનાર નવા અવતારને ચોક્કસ ઉમળકા ભેર આવકારીને સ્વાગત કરીશ જ… હેપ્પી ન્યુ યર કહીને.

લિખિતંગઃ સમયની સરવાણી સાથે સતત સધિયારો સાધતી સહેલી.

• કુંજલ પ્રદીપ છાયા ‘કુંજકલરવ’
  kunjkalrav@gmail.com

જીવનોન્નયન

વર્ષ ૨૦૧૭ની સૌથી વધુ યાદગાર અને સ્વપ્નીલ ક્ષણ આપ સૌ સમક્ષ વિડિયો અને લેખ સ્વરૂપે મૂકું છું.

સાહિત્ય વિશ્વમાં, વાર્તા લેખનના પ્રદેશમાં ડગમગતી, પા પા પગલી કરતે, પહેલું અડગ ડગ માંડું છું. શાબ્દિક રવે ‘કુંજકલરવ’ કરતી હું, કુંજલ પ્રદીપ છાયા, સ્વપદ્રષ્ટા સમી શબ્દ સાધના કરતી. જેની ફલશ્રુતિ ‘જીવનોન્નયન’ વાર્તાસંગ્રહમાં જીવન સાથે વણાયેલ ઘટનાઓ અને આંતરિક સ્ફુર્ણાથી સર્જાયેલ પ્રસંગોની અનુભૂતિ સહ જીવનશૈલીને ઉર્ધ્વગતિ તરફ લઈ જતી સકારાત્મક ઉર્જાને વાર્તા સ્વરૂપે આલેખવાના મારા પ્રથમ સોપાનનું વિમોચન અવસર તારીખઃ ૦૮.૧૦.૨૦૧૭ના રોજ સ્ટોરીમિરર દ્વારા આયોજિત કરેલ છે. મારી આ ધન્ય ક્ષણના સાક્ષી આ વિડિયો. #કુંજકલરવ

Jivanonnayan

પ્રથમ વાર્તા સંગ્રહ જીવનોન્નયનની કેટલીક એવી વાતો જે શાબ્દિક રૂપે પુસ્તકમાં ન કહેવાઈ હોય, એ અહીં બ્લોગમાં લખી મૂકું છું.

જીવનોન્નયન – પ્રથમ સોપાન

“આઈ ડોન્ટ લાઇક ટૂ હોલ્ડ બુક્સ ઇન માય લિટ્લ હેન્ડ્સ…!” ૨૦૦૭ દરમિયાન ઓરકુટ પર આવું પ્રથમ ક્વોટ મૂકનાર આજે પોતાનું પ્રથમ પુસ્તક પ્રકાશિત કરવા જઈ રહી છે અને એ પણ સૌથી વધુ ખેડાતો સાહિત્ય પ્રકાર ‘ટૂંકીવાર્તા’ને સંગ્રહસ્થ કરી રહી છે. એવું તે શું બન્યું આ એક દાયકામાં? તો મારો, જવાબ છે, “ઈશ્વર ઇચ્છા.”

હું, કુંજલ, વર્ષા અને પ્રદીપ છાયાની દીકરી. ઈશ્વરે મને સાવ સામાન્ય જીવન જીવવાની તક આપી જ નથી! જન્મજાત બરડ હાડકાંની આનુષાંગિક તૃટિ સાથે જીવનનાં ત્રણ દાયકાની સફર જરા પણ સહેલી રહી નથી. મારી ‘જીવની’ ભરતી અને ઓટ સમા અનેક ઉછાળા મારતા પ્રસંગો અને ઘટનાઓથી સભર છે. પપ્પાના શબ્દોમાં લખું તો આપણી જાત અલગ, ભાત અલગ, વાત અલગ એવી આગવી વિચારસરણીથી મારું ધડતર કરીને સર્વાંગ સક્ષમ કરવાનાં દરેક પ્રયત્નો કર્યા.

શાળાજીવન સુધી ઈત્તરવાંચન ભાગ્યે જ કરી શકતી. એમાં શારીરિક નાદુરસ્તી અને સારવાર, ઓપરેશન કરાવવાનો સમય હતો તે. હું લોકોથી કંઈક જુદી છું એવું માનસીક વલણ પણ કારગર હતું. શારીરિક ઊણપની અસર મારા પરિવારે ક્યારે ઉછેરમાં છતી થવા દીધી નથી. પથારીવશ જીવનને બદલે અસામાન્ય પરિસ્થિતિમાં પણ સામાન્ય બાળકની રીતે જ ભણતર પૂર્ણ કર્યું. સ્કુલમાં પણ દરેક ઈત્તર પ્રવૃત્તિમાં ભાગ લેવો અને એમાં પણ નંબર તો આવે જ! ચીલાચાલુ રીતે કોલેજ નહીં, જેમાં રસ હતો એવો ફેશન ડિઝાઈનિંગનો અભ્યાસ કર્યો.

સંગીત, ચિત્રો દોરવાં, ગાવું, બોલવું, વાંચવું, ટી.વી જોવું એવી શોખની બાબતોને લઈને જ કંઈ આગળ કાર્ય કરીશ અને એ પણ મારી શારીરિક મર્યાદામાં ઘરે જ રહીને, એવું નક્કી કર્યું. શેરબજાર; આર્થિક ઉપાજનની સંસ્થાઓ કે બેંકની પરીક્ષા આપવી એવા નંબરોની ગણતરીવાળા કોઈ ઉદાસીન કાર્યો નથી કરવા એવું વિચારતી; હોબી – આર્ટ ક્લાસીસ કરાવ્યા. ગુજરાતનાં લગભગ દરેક ખૂણે પપ્પાની બદલી થતે સ્થળાંતર થતું અને ત્યાં બાળકો અને બહેનોને ભણાવતી, કળાઓ શીખવતી થઈ.

છેલ્લા દોઢ દાયકાથી ઓનલાઈન દુનિયામાં સહેલ કરું છું. ઈન્ટટરનેટ જગતમાં ઘેર બેઠાં મારી કલ્પનાશક્તિ અને સર્જનાત્મક વલણને વધુ ઓપ મળ્યો છે. ૨૦૦૨, ધરતીકંપ બાદ, ઘરેથી જ કોમ્યુટર કોર્ષ કર્યો. યાહુ, જીમેલ, ઓરકુટ સાથે રાચતી થઈ, વર્ષ ૨૦૧૨માં પોતાની જ ફેશન હેન્ડીક્રાફ્ટ સાઈટ પણ શરૂ કરી પરંતુ યોગ્ય માવજત ન લઈ શકવાને લીધે એ સ્વપ્નને સભાનતા પૂર્વક સંકેલી લીધું. આ દરમિયાન ૨૦૦૮માં ઓરકુટ દ્વારા જ ‘ગુજરાતી હાસ્યલેખન’ પરિવારનો પરિચય થયો. લિટલ એંજલનો પ્રોફાઈલ ફોટો એક વિષય ચર્ચામાંથી બદલાયો અને પૂર્ણ સ્વરૂપે સાચી કુંજલ પોતાની ખરી ઓળખ બતાવતી થઈ. એ સમયે જ જી.એચ.એલ. ગૃપનાં વડીલે મને શ્રી મહેન્દ્ર મેઘાણી સાહેબના સંકલિત ગ્રંથ ‘અડધી સદીની વાંચનયાત્રા’નાં દળચાર ચાર પુસ્તકો ભાગ ભેટ મોકલ્યાં. આ વાર્તાસંગ્રહ ‘જીવનોન્નયન’નું શીર્ષક, તેનાં ભાગ – ૨ની પ્રસ્તાવના પાના નં. ૬માંથી પ્રેરણાસ્ત્રોત્ર સ્વરૂપ લીધેલ છે. ખરેખર, કોઈના જીવનમાં ઉન્નયન ક્યારે, કઈ ઘડીએ થાય છે, એ તુરંત ખ્યાલ નથી આવતો. એ તો અચાનક જ પ્રતીત થાય છે.

હવે એક તબક્કો, એવો આવ્યો કે આવડે એવી કવિતાઓ અને વાર્તાઓ લખતી થઈ. મનનાં વિચાર વિહારને શાબ્દિક ન્યાય આપવા પ્રયત્નશીલ થઈ. એ સૌ મિત્રો, સખીઓ, પરિવારમાંથી ગુજરાતી ટાઈપિંગ અને ભગવદ્ગૌમંડળ શું હોય, કેમ ડાઉનલોડ થાય વગેરે શીખી, કવિતા, ગઝલ, ગીત શું હોય એ ભાવક બનીને વાંચતી થઈ…

સૌની સાથે શાબ્દિક સંપર્કમાં આવીને હુંય ક્યારે શબ્દ સાધના કરવા લાગી ખ્યાલ જ ન આવ્યો. જીવનમાં ગણેશજી આવીને બેસી ગયા અને જાણે મને કેટલીય વાર્તાઓ કાનમાં કહેતા ગયા. વાર્તાઓને મેં કલમ વડે નથી લખી. લેપટોપને સહારે, કી બોર્ડને ટપારીને આંગળીઓને ટેરવે આ વાર્તાઓ કાલ્પનીક સ્વરૂપે પાંગરતી ગઈ. શ્રુતિ ફોન્ટસ તો હવે મારા પોતાનાં જ અક્ષરો હોય એવાં આત્મિય બની ગયાં છે !

૧૧.૧૧.૧૧ના રોજ મમતા મેગેઝીન નવું શરૂ થઈ રહ્યું છે, વાર્તાકાર મધુરાયનું સંપાદન છે વગેરે કોઈ પોસ્ટ એ સમયે, પ્રિય લેખક શ્રી જય વસાવડા સાહેબની ઓરકુટ કોમ્યુનિટિમાં કે ફેસબુક વોલ પર ભાવકની જેમ નિરિક્ષણ કરતી એમનાં બ્લોગ ‘પ્લેનેટ્જેવી’ પર જોઈ અને પ્રથમ વાર્તા સત્તાવાર રીતે ત્યાં મોકલી. એ ક્ષણ જાણે માર્ગસૂચક સ્તંભ બની રહી.

એ પ્રથમ અનુભવે જ મને વાર્તાકાર હોવાનું પ્રોત્સહન મળ્યું. વધુને વધુ આ પથ પર જવા પ્રેરાઈ, હું મમ્મી અને પપ્પા ત્રણેય વાર્તાશિબિરોમાં જતાં થયાં. વાર્તાતત્વ સમજવું, કથન શૈલી અને પરિવેશ, ભાષા મઠારવી એ શીખતી ગઈ. સુભગ સંયોગે ગત વર્ષ ગુજરાત સાહિત્ય અકાડમી દ્વારા આયોજિત વાર્તાશિબિર, જેમાં અધ્યક્ષ સ્થાને મધુભાઈ હતા, રૂપાયતન જુનાગઢનાં પ્રાકૃતિક પરિસરમાં આ પુસ્તકને ઓપ આપવા હેતુ માહિતી મળી. અને ત્યારબાદ વિવેકગ્રામ માંડવી કચ્છમાં વાર્તાશિબિરનો લાભ લીધો. જેમાં કચ્છનાં પ્રખર વાર્તાકાર શ્રી માવજીભાઈ તજજ્ઞ રૂપે હતા. એ સમયે વી.આર.ટી.આઈ. માંડવીના શ્રી ગોરધનભાઈ પટેલ ‘કવિ’, ભુજના વરિષ્ઠ લેખક વડીલ શ્રી હરેશભાઈ ધોળકિયા અને સુશ્રી દર્શનાબેન ધોળકિયાની પણ વહાલપ ભરી શુભેચ્છાઓ સાંપડી.

ઓનલાઈન કેટલીક સાઇટ્સમાં વાર્તાઓ પ્રકાશિત કરવા મોકલવી અને એને ફેસબુક, વ્હોટસેપ પર શેર કરતાં, ત્રણ વિશ્વવિક્રમ પરિપત્રો મેળવેલ એવી ‘કથાકડી’, ‘સ્ત્રીઆર્થ’, માઈક્રોફ્રિક્શન ‘સર્જન’, જેવા સહિયારા પ્રયોગશાળા સમા વાર્તાશૈલીનાં વૃંદમાં પણ સામેલ થઈ અને અન્ય પ્રતિયોગિતાઓમાં ભાગ લેતી થઈ. રીડગુજરાતી, સબરસગુજરાતી, પ્રતિલિપિ, ગુજરાતી પ્રાઈડ જેવી સાઇટ એપમાં સક્રિય થઈ. માતૃભારતી એપમાં સખી સમૂહ સાથે ‘હેલ્લો સખીરી’

નામે ઇ સામાયિક શરૂ કર્યું. જેના વીસેક અંક સંપાદિત કર્યાનો લહાવો લીધો. વર્ષ ૨૦૧૭ની શરૂઆતમાં જ નેશનલ બુક ટ્રષ્ટ, દિલ્હી દ્વારા ‘નવલેખન’ વાર્તાસંગ્રહ, જેમાં ગુજરાતી ભાષાની ચાલીસ વર્ષથી નીચેની નવોદિત લેખિકાઓની વાર્તાઓમાં મારી એક વાર્તા પસંદ કરાઈ.

આ વર્ષે બે પારિતોષિક પણ એનાયત થયાં, અમદાવાદ ખાતે, સ્વયંસિદ્ધા ફાઉન્ડેશન દ્વારા ૧૨ જાન્યુઆરીના ડોટર્સ ઓફ ગુજરાત એવોર્ડ અને તારીખ ૯ જુલાઈ, ગુરુપૂર્ણિમાના પાવન દિવસે ભગવતી ધામ મંદિર, ભુજ કચ્છ દ્વારા ગુરુગૌરવ એવોર્ડ મળ્યો.

હાલમાં, સ્ટોરીમિરર વેબ પોર્ટલ પર ગુજરાતી ભાષા સંપાદક તરીકે કાર્યરત છું. આ સ્વયં પ્રકાશિત વાર્તાસંગ્રહને મુદ્રિત કરવા હેતુ વિચાર અને અમલની

તજવીજ સમયે મને સૌએ ખૂબ પ્રોત્સાહિત કરી એ બદલ સમગ્ર સ્ટોરીમિરર સંસ્થાની ખૂબ આભરી છું.

આ બધું જ એક સફર રહી, જેની પ્રથમ મંઝિલ રૂપે મારો પ્રથમ વાર્તા સંગ્રહ સૌ વાચકો સમક્ષ મૂકતાં ભાવાત્મક ન થતાં ઉર્જા સભર લાગણી અનુભવું છું. કંઈક નક્કર પગલું ભર્યાનો આનંદ વ્યક્ત કરું છું.

આ વાર્તાસંગ્રહમાં સમસ્ત ‘મમતા વાર્તા સામાયિક’ પરિવાર સહિત મને અઢળક લાડ આપ્યો છે એવા પ્રિય વડીલ, જીવંત દંતકથા સમાન વાર્તાકાર મધુરાય સાહેબના માર્મિક અને ‘મમતા’ સભર આશિષ મળ્યા અને જય વસાવડા સાહેબના સ્નેહાળ વચન થકી ખૂબ જ ખુશ થઈ છું. ખરેખર, એક દિવાસ્વપ્ન સમી મારી મીઠી જીદ્દ હતી કે મારા પ્રથમ પુસ્તકમાં એ બંનેના હસ્તાક્ષર હોય ! જે આ પુસ્તક પ્રકાશિત કરવાની તજવીજમાં ઉત્સાહ વર્ધક બન્યું. જેમની પાસેથી વાર્તાલેખનની છણાવટ શીખવાની તક મળતી રહે છે એવા કચ્છના પ્રખર વાર્તાકાર શ્રી માવજી મહેશ્વરી સાહેબનો પણ શુભેચ્છા સંદેશ મળ્યો છે.

આ સફર દરમિયાન, ગત વર્ષ પૂજ્ય મોરારીબાપુના પાવનધામ મહુવામાં યોજાતા સાહિત્ય ઉત્સવ અસ્મિતાપર્વ માણવા જવાનો પણ લાભ લીધો, જ્યાં ગુજરાતનાં પ્રખર ચિત્રકાર શ્રી અશોક ખાંટ સાહેબનું ચિત્ર પ્રદર્શન હતું જેમાં એક મને ખૂબ ગમ્યું અને મેં કહ્યું, “ભવિષ્યમાં જો હું પુસ્તક કરું તો આ ચિત્ર મને મુખ્પૃષ્ઠ રૂપે આપશો?” ચિત્રોની બારીકાઈ અને અન્ય કલાની વાતો સમજાવતે એમણે હામીભરી. અને લગભગ દોઢ વર્ષે મેં ફરી સંપર્ક કર્યો ત્યારે એમને યાદ હતું કે મેં કયા ચિત્રની વાત કરી હતી. નીલા આકાશમાં રંગીન ફુગ્ગાઓ ઉર્ધ્વગતિ કરી રહ્યા હોય અને પીઠ પર પંખ પ્રસારીને સન્નારીઓ હિંચકતી હોય… આહ! એજ મારે મન જીવનોન્નયન… એ મુખપૃષ્ઠ પર જે લખાણ અંક્તિ છે એ પંક્તિ હિન્દી ભાષાનાં કવયિત્રી સુશ્રી રેનુ ગુપ્તાની છે. 

આંતરિક સ્ફુર્ણાથી લખાયેલ ૨૧ વાર્તાઓ આ પુસ્તકનું હાર્દ છે, મૂળ તત્વ, સત્વ અને મહત્વ એનું છે. જેને પરમ સખા અને યુવાવાર્તાકાર તરીકે પુરસ્કૃત થયેલ પ્રધ્યાપક શ્રી રાજેશ વણકરે પ્રાસ્તાવિક આવકારી છે. ઘટનાની ક્ષણને ઝીલીને વાર્તાને કેમ ઘડવી એ કસબ સમજવું એ વાર્તાકારનું કર્મ છે, એવું આ મિત્ર કહે ત્યારે શેર લોહી ચડી જતું અને એમણે જ જ્યારે વાર્તાનું માર્મિક નિરૂપણ લખી મોકલ્યું ત્યારે ઊંડો સંતોષ થયો કે હા, મેં જે દિશાએ પગલું માંડ્યું છે એ યોગ્ય છે.

આ સફરમાં અનેક મિત્રો, સખીઓ અને નામીઅનામી વ્યક્તિઓ સાથે નિસ્બત થયો. પોતીકાં, લાગતાં સૌ ગુણીજનોની સાથે જરૂર કોઈ ૠણાનુંબંધ ચોક્કસ હશે. એવું માનું છું.

મારા માટે લેખન એ શાબ્દિક અનુષ્ઠાન સમું છે, જાણે એ કેટલીક બીનાઓ જે આપણી આસપાસ ઘટી હોય કે મનમાં જ સ્ફૂરી હોય એનું વાર્તા નિરૂપણ કરી લખાયેલા પાત્રોનું તર્પણ કરું છું. એવું જરુરી નથી હોતું કે બધી લખાયેલી વાર્તાઓ સત્યઘટનાઓને આધીન હોય કે પછી એમાંથી કંઈક ગૂઢ બોધ મળતો હોય. એક વાર્તાકાર પોતે કંઈ પ્રખર જ્યોતિષ નથી હોતો કે સંજય સમી દિવ્યદ્રષ્ટિ પણ નથી હોતી કે એને બનતી ઘટનાઓને અક્ષરશ કસબીની જેમ કંડારવાની લબ્ધિ હોય. એક અચ્છો વાર્તાકાર એની બૌધિક સમજણથી અને કલ્પનાઓનાં અસ્ત્રોથી વાર્તાને સારો ઓપ આપી શકે. વાર્તાકાર તરીકે કહો કે એક કળા રસિકડી કુંજલ, એનું કામ એનું ‘ફિતુર’ છે, એના આ પુસ્તકમાં જાણે કે એનો જીવ છે. આ ક્ષણે જો ઈશ્વર કહે કે માગ, તારે શું જોઈએ? તો હું કહીશ, “મારું આ પ્રથમ પુસ્તક પ્રકાશનનું કાર્ય નિર્વિઘ્ને પરિપૂર્ણ થાઓ…!”

કેટલીક વાર્તાઓ ક્યાંક ઓનલાઈન તો ક્યાંક સામયિક કે પૂર્તિમાં પ્રગટ છે, તો કેટલીક અપ્રગટ છે. પ્રથમ વાર્તા મમતામાં પહેલીવાર પ્રકાશિત થયેલ વાર્તા છે, બીજી વાર્તા પ્રથમ લખેલ વાર્તા છે, જેમાં એક વાક્ય છે; ‘ડો. અંજલિએ લેપટોપ પર ચશ્માં મૂક્યાં’ એ વાક્ય પછી મારું પહેલું લેપટોપ બગડ્યું અને ૨૦૧૧માં લીધેલ આ લેપટોપ સાક્ષી છે મારી આ સફરનું…

આ ભાવુક ક્ષણનાં સાક્ષી અને મારા અસ્તિત્વના આધાર એવા મમ્મી-પપ્પા અને કુટુંબીજનોના સાનિધ્ય સહ સાભાર અર્પણ, પ્રથમ વાર્તા સંગ્રહ ‘જીવનોન્નયન’.

કુંજલ પ્રદીપ છાયા ‘કુંજકલરવ’

પુસ્તકઃ જીવનોન્નયન, પાનાઃ ૧૬૦ કિંમતઃ રૂ. ૧૮૦
જેને આપ એમેઝોન પરથી મંગાવી શકશોઃ Jivanonnayan Amazon

 

 

jaruriaat shani?

તારીખઃ ૧૮.૧૦.૨૦૧૬ દિવ્યભાસ્કર મધુરિમા પૂર્તિ પાનંઃ ૯ નવલિકાઃ જરૂરીયાત શાની?

http://epaper.divyabhaskar.co.in/detail/603395/10182547390/text/56/10-18-2016/10/map/0/

જરૂરીયાત શાની?

“ચપટીક ધૂળની પણ ખપત રહે ક્યારેક. તું આ વાત ક્યારે સમજીશ, કૃતિ?” માનો આ કાયમનો ધ્રુવ પ્રશ્ન હતો. “મમ્મી, આજે આપણી પાસે બધું જ છે. મને મારી કાબેલિયત પર ભરોસો છે. કોઈની પણ પાસે હાથ લંબાવવાનો વારો આવશે નહીં. તું શા માટે ચિતા કરે છે?” કૃતિ આત્મવિશ્વાસ સાથે ભારી સ્વરે બોલી ગઈ. દીકરીના આવા બેફિકરા શબ્દો પર માને કાયમ રંજ રહ્યા કરે.

પિતાના અવસાન પછી મા-દીકરી, ભાઈભાભીનાં ઓશિયાળા થવાને બદલે સ્વાભિમાનથી જુદા થયાં. સારી નોકરી અને હોદ્દો મેળવી કૃતિ પગભર થઈ. જમાનો જોયેલ આંખોવાળી એ પણ માનો જીવ ખરો ને? દીકરી માટે ઘણાં અરમાન હોય. ન તો એને પરણવામાં રસ કે ન તો કુટુંબીઓ સાથે જીવવામાં. એ તો ફક્ત સ્વમાં રાચતી. સમાજ અને સંસારનાં નિયમો સહિત બધુંજ ઓસરતી જતી હતી. કારકિર્દીમાં કાબેલિયત દાખવવાનાં નશામાં તે ક્યારેક મા સાથે તો ક્યારેક ઓફિસમાં સહકર્મચારીઓ સાથે ઉદ્ધત વર્તન કરી બેસતી. “સ્વાભિમાન સારૂં, અભિમાન નહિ.” એને કોણ સમજાવે? કરે પણ શું? મા સમજાવીને થાકી. બલિયસી કેવલમ ઈશ્વરેછા; મુજબ બધું વિધાતા પર છોડી મૂક્યું માએ. ધાર્યું ધણીનું થાય એ ન્યાયે ધીરજ ધરી. પણ આ શું? આવું બનશે એ તો મા એ પણ નહોતું ઈચ્છ્યું.

***

એક દિવસ ઓફિસ જતી વખતે મા-દીકરી વચ્ચે ઉગ્ર ચર્ચા ઉપજી. “રાધા ફોઈને ત્યાં આજે પ્રસંગ છે. એમના દીકરાની સગાઈ છે. તું વહેલી આવી જજે. આપણે જઈ આવશું.” માએ દીકરીના સ્વભાવથી વાકેફ હોવા છતાં વાત રજુ કરી. “મમ્મી તમને ખબર છે ને? મને આવા નાનામોટા કૌટુંબિક પ્રસંગોમાં બનીઠનીને કૃત્રિમ લાગણી બતાવતા ફરતાં રહેવું સહેજ પણ પસંદ નથી. તમને જવું હોય તો ટેક્સી મંગાવી આપીશ.” પોતાનું લેપટોપ બેગ અને ગાડીની ચાવી હાથમાં લેતાં કૃતિ બોલી. “આવું વલણ રાખીશ તો મારી ઠાઠડી ઉપાડવાય કોઈ નહિ આવે. હું મારે જઈ આવીશ રાધા ફોઈના પ્રસંગમાં…. તું તારે તારા સ્વાર્થી અને ઔપચારિક જીવનમાં જીવ.” અતિશય અકળાયેલા સ્વરે મમ્મી બોલતાં રહ્યાં અને કૃતિ ખૂબ જ ઉતાવળે ગાડી હંકારી ગઈ.

***

કૃતિનાં ગયાને એકાદ કલાકમાં લેન્ડલાઈન ફોન રણક્યો. “કૃતિ શર્માનું ઘર છે?” જી, હા. હું એની મમ્મી.” “તેનો અકસ્માત થયો છે…..” સાંભળતાં જ તેઓ સ્તબ્ધ થઈ ગયાં. હોસ્પિટલની માહિતી લઈને ફોન મૂક્યો. એ ક્ષણે બીજું કંઈ જ ન સૂઝતાં દીકરાવહુને ફોન જોડ્યો. તેમની સાથે તરત જ હોસ્પિટલે પહોંચી ગયાં.

“ઈશ્વરનો ખૂબ ખૂબ પાડ કે તેને વધુ ગંભીર ઈજા થઈ ન હતી. બંને પગે હાડકાંની તડને લીધે શસ્ત્રક્રિયા કરવી પડશે. મહિનો, બે મહિનાનો આરામ.. પછી સાજીનરવી તમારી દીકરી.” હાડકાંનાં નિષ્ણાંત તબીબે કૃતિની માને સાંત્વના આપી.

દસ દિવસે કૃતિ ઘરે આવી. સાથે વીલ ચેર પણ આવી. જાતને મનાવી. “હશે, મહિનો – બે મહિના વધુમાં વધુ; નિભાવી લઈશ.” આરામ, કસરત અને દવાઓ તો ખરી જ પણ સાથે અવારનવાર ભાઈભાભી અને બીજા સગાં સંબંધીઓય મળવા આવતાં જતાં. કૃતિને આ બધું ઓચિંતું ગમવા લાગ્યું. તોય ક્યારેક એનો જૂનો સ્વભાવ છલકાઈ આવતો વર્તનમાં.

પરવશ જીવન; ભલેને થોડા દિવસોનું, તોય તેને કઠતું. મહિનો ક્યાં વીતી ગયો ખબર જ ન પડી. ધીમેધીમે ઘરમાં કુટુંબીઓની આવનજાવન ઓછી થઈ. આખો દિવસ આમ એકજ પરિસ્થિતિમાં બેસીને કૃતિ કંટાળવા લાગી. પુસ્તકો કે તેની લેપટોપની દુનિયા તેને આભાસી લાગવા લાગી. જરાક કોઈ અજાણ્યો અવાજ સાંભળે અને દરવાજે નજર કરી લેતી કે શું કોઈ એને મળવા આવ્યું?

પોતે જ્યારે તેની કારકિર્દીની વ્યસ્તતામાં હશે ત્યારે મમ્મી આખા ફ્લેટમાં એકલી શું કરતી હશે? નાહક હું તેને ઠપકો આપતી કે શું લેન્ડ લાઈન પકડીને બેઠી હોય છે આખો દિવસ, મારા કરતાં તને દીકરો-વહુ વધારે વ્હાલાં…. વગેરે બોલીને મમ્મીને ચીડવ્યા કરતી. પોતિકાં લોકો વગરનું જીવન કેવું વસમું હોય છે એ કૃતિને સમજાવા લાગ્યું. એવામાં કંઈક એવું બન્યું કે એક સાવ નાનકડો પ્રસંગ તેને નખશિખ બદલી ગયો. જે મા કાયમ સમજાવતી તે અનાયાસે કૃતિ સમજી ગઈ.

***

એક રાબેતી સવારે કૃતિ નિત્યક્રમ આટોપી ઓરડાની બહાર નીકળી. આરસનાં મંદિરમાં રાખેલ દેવનાં દર્શન કર્યાં. રસોડાની બારીએ સરસ ઉનો તડકો આંખે વળગ્યો. સુષુપ્ત ચેતા જાગશે એમ વિચારી આયાને વીલ ચેર એ તેજ પટ્ટ પાસે મૂકવા કહ્યું. ઘડીભર હૂંફ મળી. બારી બહારની ચહલપહલ નિહાળી.

ત્યાં  દરવાજે ચીંથરેહાલ નાનકડી છોકરી ઊભી. “બેન કોઈ જૂનાં ચપ્પલ હોય તો આપોને. પગ બળે છે.” અપાર વિસ્મય સાથે કૃતિએ એ છોકરીને અંદર બોલાવી. તે છોકરી જમીન પર જ સામે સંકોચથી બેઠી. આયાને તેને ઠંડું પાણી આપવા કહ્યું. તેની સાથે વાતો કરવા લાગી. સોળેક વર્ષની એ કિશોરી હતી. પોતાના નાનાં ભાંડેરાં અને કુટુંબનું પેટ રળવા તે મજૂરી કરતી હતી. “તું ક્યાં રહે છે?” જવાબમાં પેલી છોકરીએ જીવનકથાની પોથી ખોલી. તેનાં રહેવાસની અને માબાપની ગરીબાઈની વાતો સાંભળી કૃતિની આંખે ઝળઝળિંયા આવી ગયાં. નજીકનાં ચોગાનમાં કોઈ મોટું મકાન ચણાતું હતું જ્યાં એ ઈંટ, રેતી, માટીનાં ઘમેલાં ઉંચકીને ઠલવવાની મજૂરી કરતી હતી.

“આવી અભણ અને અબૂધ પણ પરિવારની પરવાહ કરે છે ને હું?” પળવારમાં કાયાપલટ. કૃતિ વધુ પૂછે ત્યાં તો એ ઊભડક પગે બેઠેલી છોકરી બોલી, “બેન ચંપલાં સાટું બેઠી. ઝટ જાઉં મારે, નૈ તો પેલી સાઈટનો શેઠ બરકશે.”

થોડીવાર પહેલાં જે ઉષ્મા ભર્યો તડકો કૃતિને રોચક લાગતો હતો એ જગ્યા એ વધુ સમય બેસી રહીને તે પરસેવે ભીંજાવા લાગી હોય એવું અનુભવ્યું. તેનું વિચારમંથન અટક્યું અને તરત કૃતિએ આયાને કહ્યું, “આ છોકરીને મારા જૂતાનું કબાટ બતાવ. એને જે જોડી પસંદ પડે આપી દે.” પેલી મજૂરણ છોકરી તો અવાચક બનીને અત્યાધુનિક જૂતાનો સંગ્રહ જોવા લાગી. તેણે તો એક સાદી સ્લીપરની જોડી લઈ લીધી. “બહેન તમારો આભાર.” કહી ચાલવા માંડી. “અરે, ઊભી રહે. આ સાવ સાદી ચંપ્પલ જ કેમ લીધી તે?” એવું પૂછ્યા વગર કૃતિથી ન રહેવાયું. “બહેન મજૂરી કરતાં પડી નો જાઉં? જો આવડી ઊંચી એડીના જૂતાં પહેરું તો?” તેણે સરળ છતાં રમૂજ છટામાં જવાબ આપ્યો અને બંને હસી પડ્યાં. “બીજું કોઈ કામ હોય ત્યારે આવતી રે’જે સંકોચ વગર, હોં ને?” એમ કહી કૃતિએ તેને વળાવી.

***

“હાશ્શ્…. હવે કરસત અને વીલ ચેરથી છુટ્ટી મળી.” એવું કહી કૃતિ મમ્મીને ભેટી પડી. અઢી મહિના પછી અંતિમ તબ્બકાની તપાસ કરાવા હોસ્પિટલથી વળતે જાતે જ કૃતિ ગાડી હાકલતી મમ્મી સાથે જઈ આવી. ગાડી પોતાના ફ્લેટ તરફ વાળવાને બદલે ભાઈના ઘર તરફ હંકારતાં જોઈ મમ્મી બોલી; “બેટા ભાન ભૂલી શું? આ તો.. ભાઈનું….” “મમ્મી મેં ભાઈભાભીને સવારે જ ફોન કરી દીધો છે કે આજે હોસ્પિટલથી વળતે હું ને મમ્મી ઘરે આવશું. રાધા ફોઈનું કુંટુંબ પણ આવશે જમવા. કેમ કે મારા અકસ્માતને દિવસે જ તો તેમના દીકરાની સગાઈ હતી, ને? હું ક્યાં મળી છું? નવી ભાભી કે ભાઈને? તો આજે બધા આપણા ઘરે, પપ્પાના ઘરે, સાથે જમશું.” આટલું બોલી ત્યાં ઘર આવી ગયું. કૃતિનાં મમ્મીએ નવી જ કૃતિને જન્મ આપ્યો હોય એવું અનુભવતે પોતાના પતિ સાથે વિતાવેલ જીવન સ્મૃતિસંગ્રહ સમાં ઘરમાં પ્રવેશ્યાં.

કુંજલ પ્રદીપ છાયા ‘કુંજકલરવ’
kunjkalrav@gmail.com

સાભારઃ  દિવ્યભાસ્કર મધુરીમા;  સ્ત્રીઆર્થ ટીમ

freeDomonwheels

Yes, It’s a Year..  એક વર્ષ પહેલાં જ હું સ્વતંત્રપણે ફરતી થઈ. ત્રણ દાયકાની સ્થીર પરિસ્થિતિએ એક ગતિ આપી. મારા હાથમાં ફ્રિડમ વ્હિલ્સનું ઓટોમેટિક જોયસ્ટિક સ્ટિયરીંગ આવ્યું. આહ! એ પહેલો ચક્કર, કોઈ પહેલીવાર પગલાં માંડે, સાયકલ, બાઈક કે ગાડી હાકલે અને જે ઉલ્હાસ, ગભરાહટ અને રોમાંચનું મિશ્રણ અનુભવે એથી કદાચ આ ત્રણગણી વધારે તિવ્રતા ભરી લાગણી હતી.

એક બપોરે અમારા એક વ્હોટસેપનાં ગ્લોબલ ડિસેબલ ગૃપમાં વિડિયો જોયો, કદાચ ઓગસ્ટ – સપટેમ્બર હશે, યાદ ક્યાં રહ્યું? યાદગાર નિર્ણય લેવાઈ ગયો કે આ વ્હિલચેર મારે લેવી. વિડિયોમાંથી નંબર મેળવ્યો, મમ્મીને કહ્યું, “બેસ બાજુમાં અને સાંભળ.” ૨૨ મિનિટ ચાલેલ ફોનમાં જિગ્નેશભાઈ સાથે વાત કરતાં થયું કે યેસ, આજ છે જે હું શોધતી હતી..

ઘરે સૌને વાત કરી.. ડેમો પણ લેવો કે કેમ? એ પણ રિસ્ક લેવા જેવું હતું. હાથ મિલાવવો, એટલે કે શેક હેન્ડની મૂવમેન્ટ પણ વધારે ફોર્સ આવે તો આંગળીઓ કે કાંડામાં ફ્રેક્ચર પડે એટલાં નાજુક અને બરડ હાડકાંનું આખું માળખું, આઠ સ્ટિલ રોડ (ઓપરેશન કરેલ સળિયા)થી ટક્યું છે, કે જે ૭થી ૮ ઓપરેશન તબ્બકાવાર નાનપણમાં કરાવેલ. જરાક પણ ગબડી તો ગઈ સમજો…

એક વર્ષ પછીનાં અનુભવો શેર કરું છું આજે. પપ્પાનું રિટાર્યમેન્ટ ગીફ્ટ કહો કે દીવાળીની, કાકા ઘણીવાર કહેતા હોય, તને એકટીવા લઈ આપવાનો ખરચો બચ્યો…! ત્યાં તો આ તોએથીય વધ્યું. પપ્પાનું રિટાર્યમેન્ટ જાણે હું, મમ્મી – પપ્પાનું ફરવામેન્ટ… અંક્લેશ્વર કાકા પાસેથી અમદાવાદ રિટર્નમાં ઉપડ્યાં. એટલાંમાં તો જિગ્નેશભાઈને ૨૫-૩૦ ફોન થયા હશે એ નિર્ણય લેવામાં કે ડોમો લેવો કે નહિ.

એ દિવસથી આજ સુધી પારિવારિક ઘરોબો થયો, અત્યાર સુધીમાં ત્રણેક વખત એમનાં ઘરે અને વર્કશોપમાં જઈ આવી, જમી આવી અને અનેક અનુભવોનું ભાથું લાવી.

અમારી ગાડી, રિટઝમાંથી મારી રેગ્યુલર ચેર કઢાવી જ નહિં અને ડેમોસ્ટ્રેશન માટે મૂકેલી ચેર પર બેસાડી. “બેલ્ટ બાંધવો છે?” “જરા સંભાળ..” “પેનની જેમ પકડ..” “આરામથી..” “અલી, પાછળ ન જો.. સીધું જો..” અનેક વાક્યોને ઝીલતાં એક રાઉન્ડ માર્યો. એમની સોસાયટીનું સ્પીડબ્રેકર મસ્ત છે, ઠેકાવ્યું.. ઢીંડુંબ… “એ એ.ઈ…..ઈઈઈઈ…… જો,,,,” “એ.. પપ્પા…..” બધાં દોડ્યાં.. પણ કંઈ ન થયું સહેજ આગળ ખસકીને કુંજલબેન તો ચાલ્યાં, સોસાયટીનાં ગાર્ડન તરફ! એ પછી, ગ્રાન્ડભગવતી વાળા ધમ્ધમતા રોડ પર પ્રથમ સવારી નીકળી, પપ્પા ભાઈ, કાકા ચલતા અને જિગ્નેશ ભાઈનો સન અને હું પોતપોતાની ફ્રિડમ વ્હિલ્સ પર..

એ પછી, ડર ગાયબ હતો. એ વિડિયોઝ જોવું તો સૌ કહે જો તો કેવી મલકાય.” “યેસ, મલકની ખુશહાલી મળી છે. કેમ ન મલકાઉં?”

કેટલીય વાર, પપ્પા – કાકાની આંગળી ચપલી હશે આ ચાંપલીએ. ભાઈઓ અને દોસ્તારોનાં સ્પોર્ટસૂઝ કચડ્યા હશે, આ એક વર્ષમાં. મહુવાનાં ધૂળીયા રસ્તા પર બાપુની પગદંડીએ ઘૂમી અવી. ગિરનારની તળેટીની ખરબચડી કેડીઓ ચડી, અમદાવાદનું રિવર ફ્ર્ન્ટ ફરી. માંડવીનાં બીચ પર છેક કીનારા સુધી ઉપડી હતી અને ભાઈઓનાં લગ્નમાં વરઘોડામાં પણ… નાચી.. જાતે ફરતે ફરતે…..

જુલાઈ ૩૦, ૨૦૧૬ની સાંજ, કાયમ માટે યાદગાર રહેશે. જિગ્નેશભાઈ, સાથે સાંજનાં ૫:૪૫થી ૮ વાગ્યા સુધી ભરચક્ક ટ્રાફિકમાં બ્લાઈન્ડ પીપલ એસોસિયેશન અમદાવાદથી વસ્ત્રાપુર લેક વાયા આલ્ફામોલ ડ્રાઈવ કર્યું. વચ્ચે વચ્ચે ટ્રાફિક સિગ્નલ્સ અને પૂરઝડપથી પસાર થતા વાહનોનો સામનો કરવો, રસ્તો ક્રોસ કરવો, અને વાહન ચલાવવાનાં અન્ય નિયમો શીખી. પપ્પા મમ્મી ગાડીમાં પાછળ અને અમે અમારી સવારીમાં.. અદભૂત અનુભવ રહ્યો હતો.

કોઈ સરસ નાનો એવો કથાબીજ, આખી નવલકથાને લખવા પ્રેરીત કરે. એક નજીવો આઈડિયા, જરા સરખી ઈચ્છા વિશાળ ફલક પર પૂર્ણ થઈ જાય છે.

એવું કંઈક મને લાગ્યું, સહિયારા કુટુંબ વચ્ચે એકવાર, સંજય દત્ત અને ઉર્મિલાવાળું પિક્ચર જોતી હતી… “જા, બચ્ચે….જીલે…” એવું કહી નાના બાળકને મોટોરાઈઝ્ડ વ્હિલચેર પર બેસાડે છે આ ગિફ્ટ અમેરિકાથી આવી છે, એવું કંઈ પટ્ટકથામાં છે… આ દ્રશ્ય જોતે, ક્ષણાંર્ધમાં.. “I wish…. મને આવું કંઈક.. જોઈએ..” એવું ઈચ્છ્યું હોય અને ઈશ્વરે કહ્યું, “તથાસ્તુ. અમેરિકા, ચેન્નઈ, મુંબઈ એમ દૂર નહિં અમદાવાદમાં જ મળશે જરા ધીરજ ધર.. કુંજલ..” જિગ્નેશ ભાઈ પાસે બીજાં ૬-૭ મોડેલ છે. પણ મને આ ફાવી. થોડાં કસ્ટમાઈઝ્સ્ડ મોડિફિકેશન કરાવ્યા, ફૂટરેસ્ટ એમણે બનાવી આપ્યું. “જમણાં હાથમાં મોબાઈલ હોય તો જોયસ્ટિક તો ડાબા હાથે જોઈએ હો..” સૌ હસી પડ્યાં. જિગ્નેશ ભાઈ, “થઈ જશે બીજું કહો..” “ગાડીમાંથી જાતે ઉતરાય એવું વિચારવું છે.” મમ્મીની ઈચ્છા મુજબ એ પણ પ્રયન્ત કર્યો. એમાંય ફાવ્યું. અને કુંજલની “રૂકી – રૂકી સી ઝિંદગી ઝટ સે ચલ પડી……..”

સંજય છેલ સાહેબનો ૧૪, ઓક્ટબર જન્મદિવસ. પપ્પાનો ૬૧મો બર્થડે.. અને મારી ફ્રિડમવ્હિલનો દિવસ…ને બ્લોગ પોસ્ટરૂપે વધાવું છું.

૧૪, ઓક્ટોબર, પપ્પાનો જન્મદિવસ. મારે પપ્પા એટલે અસ્તિત્વનો આધારસ્તંભ. અને ૨, ઓક્ટોબર. ગાંધીજી જેવી જ મમ્મી. એ મારે માટે જીવન જીવવાનો મજબૂત પાયો. મા એટલે બાળકનાં શરીરમાં ધસમસતું રક્ત અને પિતા એટલે સંતાનનાં હ્રદયમાં પ્રસરેલી શીરાઓ. મમ્મી એટલે લાગણીઓની સરવાણી પપ્પા એટલે તટસ્થ વિચારોનો સંપૂટ. If a Father is Backbone & a Mother is whole skeleton of their child’s Body.

આ દિવસને યાદગાર બનાવા નાનો એવો વિડિયો યૂટ્યુબ પર મૂક્યો છે. જે અચૂક ક્લિક કરીને જોશો.

એક વર્ષ દરમિયાન, ક્યાંકને ક્યાંક ભટકાઈ, પણ વાગ્યું નથી. ઈશ્વર સહાયક થઈને સાથે ચાલે છે. એવું ચોક્કસથી અનુભવાય છે. હા, ઉપલાંને મોટર કાઢવી થોડી ભારે પડે છે. વજન સામાન્ય વ્હિલચેર કરતાં વધારે છે. પગથિયું ચડાવતાં બીજાં થાકી જાય. એકાદ ટાયર બદલાવ્યું, એકાદવાર બેટર્રીનો છેડો છૂટ્યો, કેટલાક ટોચા જોયસ્ટિકનાં હબને ભટાકાવાથી લાગ્યા છે. સીટ જરા ઢીલી પડતી લાગે છે. હેન્ડલ હલતું થયું છે.. પણ મોજ છે આપણને.. ગોળ ગોળ ૩૬૦* ડિગ્રી હરુંફરું છું.. બધાં વઢે કે તું આમ ફરશ ને ચક્કર અમને આવે છે. તડકો જોવું છું જાગીને અને સુવા પહેલાં તારલાઓની ઠંડક પણ આંગણાંમાં બેસીને માણી લઉં છું. આત્મવિશ્વાસનાં કોડિયામાં આશાનું ઈંજન પૂરાયું છે. વધુ ખાસ શું કહું?

અરેબિયન નાઈટ્ટસનાં જાદુઈ શેતરંજી પર બેઠેલો અલ્લાહદીનથી પોતાને સરખાવતી ફરું છું. આને આત્મવિશ્વાસની એક અભિવ્યક્તિ સમજશોજી…..

• કુંજલ પ્રદીપ છાયા ‘કુંજકલરવ’

fmales gettogather

તોફાની તાંડવ ગુજરાતી દૈનિક સાહિત્યક્ષેત્રે કંઈક નવું નવું કરવા માટે ખૂબ જાણીતું છે.  તોફાની તાંડવ ગુજરાતી  દૈનિક તથા વ્હોટ્સેપનાં પ્રતિષ્ઠિત પરિવાર કવિઓનાં મંચ દ્વારા વ્હોટસેપ ગૃપ તથા ગૃપ એડમીનોને વધાવવા માટે તેમની પ્રતિષ્ઠા અને નામ ઉજાગર કરવા માટે આ એક નવી કોલમ શરૂ કરવામાં આવી છે. જે અઠવાડિયામાં બુધવાર અને શનિવારનાં રોજ પ્રતિષ્ઠિત થશે. તો આવો, આજે વાંચીયે ફિમેલ્ઝ ગૃપ વિશે.

F~males ગૃપઃ વ્હોટસેપથી અમદાવાદની પ્રથમ સફરઃ

ઓનલાઈનની દુનિયામાં સતત સાત વર્ષથી ઓર્કુટ, ફેસબુક, વી-ચેટ અને વ્હોટસેપમાં ધધમતું મહિલાઓ માટેનું અલાયદું ગૃપ. સ્ત્રીઓ મુક્તપણે પોતાના વિચારો નિઃસંકોચ કહી શકે, વિશ્વવ્યાપી પ્રગતિમાં મક્કમપણે તાલ મેળવી શકે, નાનીમોટી ખુશહાલીઓ અને આફતોને એકબીજાના સહિયારા અને સધિયારા સાથે વહેંચી શકે એ પણ કોઈ જ પક્ષપાત કે કનડગત વિના એ હેતુથી ‘વુમન્સ ડે’ ૨૦૦૮થી ઓરકુટના જમાનાથી બનાવેલ કોમ્યુનિટિ, ફેસબુકમાં ગૃપ બન્યું અને વ્હોટસેપમાં એની અલગ-અલગ વિષયો મુજબ શાખાઓ બની.

એક એવો સમૂહ કે જે વર્ષોવર્ષ એકબીજા સાથે દેશ – વિદેશ, સ્થળ કે સમય, નાતજાત કે ઉમરનાં ભેદ વિનાં સાંકળાયેલ છે. ફિઝિકલ ચેલેન્જ સખીઓ, ટીનેજર્સ, કોલેજ ભણતી, નોકરી કરતી કે ગૃહિણીઓ. સાઠી વટાવેલ નિવૃત્ત વડીલ સખીઓ, કવિયત્રીઓ, લેખીકાઓ, પત્રકાર, ટી.વી એન્કર, ગાયિકા, યોગા એક્ક્ષપર્ટ, વિવિધ ક્ષેત્રનાં નિષ્ણાંત તબીબ, શિક્ષિકા અને પ્રધ્યાપિકા, વકિલ, બ્યુટિ એક્પર્ટ, ચોકલેટ મેકર, આર્કિટેક્ટ અને એંજીનિયર્સ એમ દરેક ક્ષેત્રમાં વર્ચસ્વ દાખવતી મહિલાઓ અહીં ટચ સ્ક્રીન મોવાઈલ ફોનનાં માધ્યમથી બારેયમાસ અને ચોવીસેય કલાક હાજર.

આરોગ્ય માહિતિ માટે ફિટનેસ, પાકશાસ્ત્ર શીખવા ફુડિઝ, અંગ્રેજી ભાષાની ચર્ચા કરવા ઈંગ્લિશવિંગ્લિશ, સ્ત્રીઓની અંગત બાબતો ચર્ચવા માટે પણ નોખું ગૃપ સાથે મુખ્ય ગૃપ કે જેમાં ૨૪x7  ચટરપટર વાતચીત, ગોસેપિંગ થતું હોય. શેરીંગ – અપલોડિંગ અને ફોર્વડેડ મેસેઝિસની રમઝટ કરવા અડા ગૃપ. જનરલ નોલેજ અને લિટરેચર ચર્ચા અને સરકારી કે બેકિંગ પરીક્ષાલક્ષી પ્રશ્નોત્તરી માટે અલાયદી શાખા ગી.કે.એલ. તો પાછું આર્ટવર્કશોપ સમું આર્ટીસન ગૃપ જુદું જેમાં હસ્તકલાઓ અને વેસ્ટમાંથી બેસ્ટ તથા સ્વરચિત કલાકૃતિઓનાં ફોટોઝ અને બનાવવાની રીત અને ખરીદ – વેચાણની તક મુકી શકાય. રેકોર્ડિંગ ફિચર્સ દ્વારા ઓનલાઈન અંતાક્ષરી પણ જુસ્સા ભેર રમવા અને ગરબા – ભજનો ગાવા મ્યુઝિક રસિક સખીઓનો અલાયદો સમૂહ છે.

અહીં તો ઓનલાઈન જ વાર તહેવાર ઉજવાય, હરિફાઈ યોજાય, જન્મદિવસ કે માઠા પ્રસંગની પણ અહીં રજુઆત થાય! બાળકનાં જન્મની ઉજવણી થાય અને માંદેસાજે ગેટવેલ સૂનની શુભેચ્છાઓની સરવાણી ફૂટે.

૨૫૬થી વધુ સખીઓ વિવિધ શહેરો અને દેશોમાંથી આ ગૃપની જુદીજુદી શાખાઓમાં જોડયેલ છે. અલબત્ત આ બધા જ વ્યવહાર વ્હોટસેપનાં જ માધ્યમથી પાર પડે છે. fmales.group@gmail.com વડે ગૃપનાં આગેવાન સખીઓનો સંપર્ક સાધી શકાય.

એફમેલ્ઝ ગૃપનાં પ્રણેતા કુંજલ છાયા (ગાંધીધામ) સાથે તર્જની પટણી (આણંદ), ભાવના ત્રિવેદી (આણંદ), રીના ત્રિવેદી (યુ.કે.), જાહ્નવી અંતાણી (વડોદરા), શ્ર્લોકા પંડિત (અમદાવાદ), રાખી શાહ (પુના), હિના કુલાલ (ઈઝરાયલ), મેઘલ મજમુદાર (રાજકોટ) ફેસબુક અને વ્હોટસપનાં દસેક જેટલાં પેટા ગૃપનું સંચાલન કરે છે. એડમીન સખીઓનાં જ આટલાં નામ છે. તો સતત સંપર્કમાં રહીને સંગાથ નિભાવનાર દરેકનાં નામ સામેલ કરવું બહુ અઘરું. સખીપણાનાં એક નાનાં વિચારબીજમાંથી વટવૃક્ષ થવાનાં અણસાર ચોક્કસ છતા થાય.

અહીં દરેક નિર્ણયો મિટિંગ કરીને લેવાય છે અને એનું આયોજન પણ કરાય છે. એડમીન થકી લેવાતા નિર્ણયોને ‘એડમીનવેડા’ કહીને સૌને બ્રોડકાસ્ટ થકી જાણ કરાય છે.

આવા આ અદ્વિતિય ગૃપની સખીઓએ પોતાના મનની વાત, લાગણી અને વિચારોને સમજવા, જાણવા અને માણવાનાં હેતુસર પ્રત્યક્ષરૂપે ઓનલાઈન દુનિયાથી બહાર આવીને સૌ સખીઓનાં સાથ સહકાર સહ અમદાવાદ ખાતે પ્રથમ વખત સ્નેહમિલન યોજ્યું. અગાઉ અલક-મલક્ની વાતો અને સેલ્ફિ લઈને છુટા પડેલ વિવિધ શહેરોની નાનીશી મુલાકાતો થતી. પરંતુ આ વખતે મોટે પાયે આયોજન કરવાની ઈચ્છા સાથે સખીઓને બ્રોડકાસ્ટ મેસેજ કરાયો અને સખીઓએ આ સંદેશને વધાવી લીધો. ૩૧ જુલાઈ, ૨૦૧૬ તારીખ નક્કી થઈ અને સહુ કોઈ કામે વળગ્યાં.

અમદાવાદનાં એક વડીલ સખી લતાબેન કાનુગાનો તરત મેસેજ આવ્યો કે બેના તમને સોમવાર સુધીમાં કંઈ વ્યવસ્થા કરી આપું. તોફાની તાંડવ સંકુલનાં મોભી જીગરભાઈ ઠક્કરનાં સંપર્ક સહ અમદાવાદનાં ઓરિયેન્ટ ક્લબનાં વાતાનુકૂલિત કોન્ફરન્સ હોલમાં ખૂબ જ સરસ આયોજન થયું જેમાં નહિવત ખર્ચ સખીઓને સાંપડે એની તકેદારી રખાઈ. કલ્બનાં શ્રી અજીતભાઈ પટેલ ત્યાં હાજર રહીને સૌ બહેનોને આવકારી. સ્વરચચિત ગીતોની સી.ડી ‘લાડલી’ સૌ બહેનોને ભેટ આપી. તેમનો પુષ્પગુચ્છથી આભાર વ્યક્ત થયો.

સ્નેહમિલનનાં આરંભે જ થતાં જ જેમનો ફક્ત ફેસ કે અવાજથી પરીચય હોય એવાં સખીનો સદેહે ઓળખાણ થઈ. સહુએ પોતાનો સંઘર્ષ અને સાફલ્યગાથા કહી. એકેક સખીનાં રવમાં આત્મવિશ્વાસ અને સ્નેહમિલનનો આનંદ છલકાયો. ચા અને બિસ્કીટની જયાફત માણતે સૌ અદભૂત એક્ય ભાવના વાતાવરણમાં એકાકાર થયતાં ગયાં. બે વાગ્યે ભોજન પીરસાયું. અષાઢી મોસમમાં ભજીયાં, ગુલાબજાંબુ અને પંજાબી શાક રોટી અનેક વાનગીની મોજ સાથે સંતૃપ્તિ હતી સહિયારાપણાંની. આ વ્યવસ્થામાં લતાબેન કાનુગાની સાથે પુજા ધોળકીયા અને મિતલ પારેખે સારી જહેમત ઉઠાવી હતી. આ કાર્યક્રમાં મોટરાઈઝ્ડ વ્હિલચેર પર બેસેલ મુખ્ય એડમીન સહીત અન્ય ૧૦ ડિફર્ન્ટલી એબલ્ડ સખીઓની હાજરી પણ ધ્યાન દોરે એમ હતી. જેમને સંપૂર્ણ પણે અન્ય સહેલીઓ મદદરૂપ પણ રહી.

સામાન્ય મોજીલી કિટી પાર્ટી કે સાદું ઘરેલું મહિલા મંડળનું માળખું નહિ આ એક નવી પેઢીના વહેતા પ્રવાહમાં ધપતું ફિમેઝ ગૃપ છે. નવી વિચારધારા સાથે તાજગી ભર્યા અભિગમને બિરદાવા ઝજૂમે છે. આર્થિક સદ્ધરતા, સર્વાંગ સ્વાસ્થય અને સામાજિક પગભરતા જેવા વિવિધ વિષયો પર વાત થઈ. અને ભવિષ્યમાં કોઈ મક્કમ યોજનાત્મક પગલું ભરશે આ સખીઓનું રંગીન વૃંદ એવા સંકલ્પ સાથે સંગીતની ધુન પર જરાવાર જુમીને સાંજે સાડા ચાર વગ્યે અઢળક સેલ્ફિ અને બેશૂમાર આનંદની છોળ સાથે છૂટા પડ્યાં. – કુંજલ પ્રદીપ છાયા ‘કુંજકલરવ’

તોફાની તાંડવ પરિવાર તથા કવિઓનાં મંચ પરિવાર તરફથી ફિમેલ્ઝ ગૃપ પરિવારને ખૂબ શુભેચ્છાઓ..

kathakadi

કથાકડી, એક સામાન્ય ફેસબુક પોસ્ટને બ્લોગપોસ્ટ દ્વારા ત્યારબાદ ઈબુક દ્વારા અને લિમ્કા વર્લ્ડ રેકોર્ડ જેવા વૈશ્વિક સ્તરે નોંધનીય પ્રમાણપત્ર સાથે સૌને નવાઝયા એવા સર્વગ્રાહી સામૂહીક સફળતા બક્ષતો સાહિત્યિક અને સર્જનાત્મક; સકારાત્મક તથા બહોળા સહકાર થકી કરાયેલ નવલ વાર્તા પ્રયોગ. #કુંજકલરવ

૦૮.૦૧.૨૦૧૫ના ‘રોજ હું એક વાર્તાનો ફકરો લખી મૂકું છું શું આપને આ વાર્તાને આગળ વધારવા જેવી લાગે તો એ પછીની કડી તમે લખી શકો એવો વાર્તા પ્રયોગ કરવાનું નક્કી કર્યું છે.’ એવી વાત નીવા રાજકુમાર નામક ફેસબુક પ્રોફાઈલમાં વાંચી. જે પોસ્ટની નીચે એક બ્લોગ લિંક હતી. જેને ક્લિક કરીને વાર્તાનો પ્રારંભિક હિસ્સો વાંચ્યો. વાર્તા નાયિકાની મનોવ્યથા અને નાયકની લાક્ષણીકતા આકર્ષક લાગી. આગળ વાંચવાની આતૂરતા વધતી ગઈ. હજુ તો સાતમો હપ્તો શરુ થયો એ સમયે મારું વ્યક્તિગત ફેસબુક પ્રોફાઈલમાં વણજોઈતી મુશ્કેલી ઉભી થઈ અને એ પ્રોફાઈલ બંધ થઈ. એ સમય દરમિયાન નીવા બહેનને કહી રાખ્યું હતું કે ‘તમને યોગ્ય લાગે ત્યારે મને યાદ કરજો. મારી જગ્યા રાખજો હું લખીશ.’

હું ફેસબુકવિહોણી થઈ, છતાંય બ્લોગ પર કડી વાંચતી રહી, મારું પ્રોફાઈલ ડોઢેક મહીનો વિત્યો પછી શરુ થયું અને ત્યારે ૧૯મી કડી વડીલ મિત્ર વત્સલ ઠક્કરની ચાલતી હતી. વાર્તા એ સજ્જડ વેગ પકડ્યો હતો. એ સમયે હું એમાં કઈ રીતે જોડાઉં? મારાથી વાર્તાનું સ્તર જળવાશે? મારા પછી આગળ લખનારાને મુશ્કેલી ન પડે એનું પણ ધ્યાન રાખવું પડશે ને? વગેરે વિચારતી ફરી નીવાબહેનને મેસેજ કર્યો.

“તમે ૨૭મી કડી લખજો. તૈયાર રહેજો..” ટૂંકા પ્રત્યુત્તર સાથે વાત થઈ. અચાનક “તમને ૨૬મી કડી લખવાની છે.” એવો સંદેશ આવ્યો. હું એક બાજુ ખૂબ રાજી થઈ કે એક સરસ પ્રોજેક્ટ સાથે જોડાઉં છું. બીજી તરફ પરિવારમાં મજાની હિલચાલ ચાલતી હતી. ભાઈની સગાઈનાં પાકેપાયે ચર્ચાઓ ચાલતી હતી. મંગળ, ગુરુ અને શુક્ર અઢી દિવસ આમ જ વિત્યા આઠ દસ ફકરાનો હપ્તો મોકલ્યો. એ સમયે વ્હોટસેપ ગૃપમાં પણ એડ કરાઈ અને ફેસબુકમાં પણ… વ્હોટસેપમાં પાર્ટી ચાલતી હોય કેમ કે જેમનું લખાઈ ગયું હોય એવો રીલેક્ષ હોય અને જે વેઈટિંગમાં હોય એમને પણ ફકત આનંદ જ હોય. જ્યારે ફેસબુક ગૃપનું વાતાવરણ સાવ ઊંધું! એક વર્કશોપ જેવું. એક ફેક્ટ્રરીમાંથી વાર્તાનું ઉત્પાદન થતું હોય એવી ધમાલ!

જોડણીનું ધ્યાન રાખજો. પાત્રોનું વર્ણન જોજો. પ્રસંગોમાં ચૂક ન થાય એનું ધ્યાન રાખવું. જોજો ક્યાંય જોલ ન દેખાય! પોઈન્ટસ ટૂ પોઈન્ટસ જ લખજો વધારાનું નહી… અધ્ધ… શીખામણો અને અનેક શીક્ષકો…!

વાર્તાનાં હાર્દને તો પહોંચી પણ એ જ હપ્તાને સ્પર્શતા વાર લાગી, એક માનસીકતા મુજબ એને અનુરુપ થવું જ પડે એ વાત માંડ ગડ બેઠી. અંતે હારી જઈને મારાથી નહીં થાય કોઈ બીજાને આપી દ્યો. એવું કહેવાની ઈચ્છા થઈ આવી એ સમયે આખી ટીમ એકઠ્ઠી થઈ. રીઝવાન ભાઈ, અજય ભાઈ, અશ્વિનભાઈ અને વત્સલ ભાઈ… વહારે આવ્યા અને જાહ્નવી ફોઈ અને નીવાબેનનો સાથ મળ્યો. પોઈન્ટસ નક્કી થયા અને રાતો રાત લખવા બેઠી. અડધા દિવસમાં એપ્રુવ પણ થઈ. ૨૧.૦૨.૨૦૧૫ બીજે દિવસે શનીવારે બપોરે બરાબર બાર વાગ્યે મારી કડી બ્લોગ પર મુકાઈ અને બીજી તરફ ભાઈની સગાઈનાં સમાચારનો ફોન આવ્યો. જાણે એક હાથમાં બે લાડુ!

કથાકડી ૨૬ની લિંકઃ please click link to read story: https://nivarozinrajkumar.wordpress.com/2015/02/21/કથા-કડી-૨૬/

એ કડીની પ્રસ્તાવનાઃ
‘ક’ મારા નામનો પહેલો અક્ષર મને પહેલાં જ શીખવા મળ્યો. ભણતરનો સમય નીકળી ગયા પછી ભાષા પ્રત્યેની જાગૃતી અને માન વધી ગયું. કહેવાય છે ને? કે બાર ગાઉ ચાલીયે ત્યાં ભાષા બદલાય. બોલવાની લઢણમાં ફરક હોય પણ શુધ્ધ ભાષા એને સ્થાને અચળ છે. માતૃભાષા દિવસે જ મારી કડી પોસ્ટ થઈ છે એમાં આનંદ બેવડઈ ગયો! ફેસબુકની સફરે મને ઘણું આપ્યું છે. આ કથા કડીનાં સુત્રધાર Nivarozinબેન પણ એમાં જ મળ્યાં. ૨૦૧૨માં મારા ફિમેઈલ ગૃપની શરુઆતમાં જ “ખાતી નથી પીતી નથી.” ઢીંગલી ગીત મૂક્યું હતું. એ વડીલ સખીનો લાડ યાદ રહી ગયેલો.

બ્લોગ વિશે પણ ઘણી વખત માહિતી અને ચર્ચા કરતી એમની પાસે. પહેલા જ દિવસથી કડીની લિંક સાથે ટેગ કરી. ‘પછી નિરાંતે વાચું.’ મેસેજ કરી દીધો’તો મેં. રોજ રાતે વાંચી લેતી. રસ પણ પડવા લાગ્યો. દીદીના એક જ વખતનાં મેસેજ પછી મેં કહી દીધું કે, ‘મારી જગ્યા રાખજો.’ સાતમો હપ્તો આવે ત્યાં સુધીમાં ઓન્લાઈન જીવનમાં ભૂકંપ આવ્યો હોય એમ મારું જૂનું ફેસબુક પ્રોફાઈલ બંધ થઈ ગયું. નવું આઈ.ડી બનાવીને મેસેજ કર્યો દીદીને. “તમારો વારો આવશે એટલે ગૃપમાં એડ કરીશ.” એવું દીદીનાં જવાબથી ખુશ થઈ. ત્યારે ૧૯-૨૦ કડી સુધી સફર પહોચી ગઈ હતી. વાર્તાએ મજબૂતી પકડી. બહારથી ખો-ખોની રમત જેવી સરળ લાગતી કથા કડી. વાર્તા શિબિર કે વર્કશોપ સમું ગૃપમાં દાખલ થયા બાત મુદ્દાઓ; ચર્ચાઓ જોઈ પરસેવો છૂટી જાય. એકલવાયા ભાવજગત અને વિચારોનાં વેગે તો ઘણું લખાઈ જાય; આમ સહિયારા પ્રયાસમાં સૌનો સધિયારો લેતે લખવાનો અનુભવ રોલરકોસ્ટર રાઈડ જેવો રહ્યો! નિબંધ ન લાગવો જોઈએ, વર્ણનમાં અતિશયોક્તી ન હોય, પાત્રોને વાચાળ/ બોલકાં રાખો.. એક એક ફકરા સાથે કેટલું બધું!! ક્ષતિમાંથી જ શીખવા મળે છે; શીખનારનું જીવન હંમેશા વહેતું રહે છે સ્થગિત થતું નથી. મહત્વની અને નિર્ણાયત્મક તબ્બ્કે કડી લખવા સતત મારા માટે ઉજાગરો કર્યો અને જાગ્રતપણે કડીને ન્યાય આપવા પ્રોત્સાહિત કરી (સૌએ)માં ૨૬ નામ સમાવું છું. બાલિશ સવાલોનાં પરિપકવ જવાબો આપતી આખી કથા કડી ટીમનો આભાર સાથે હવે પછીનાં લેખકને ‘ખો’ આપુ છું.

— કુંજલ પ્રદિપ છાયા

Link on Pratilipi:  http://www.pratilipi.com/kunjal-pradip-chhaya-little-angel-1/kath-kadi-bhag-26

ક્ષણીક આવેલ એક વિચારને મોટા ફલક સુધી પહોંચાડનાર એવા નીવાબેનને અઢળક ધન્યવાદ. એમણે હકીકતે દિવસ રાત એક કરીને કામ કેમ થાય એ સાબિત કર્યું છે. એક લિડર અનેક લિડરને તક આપે એ રીતે એમણે મૂળ કથા કડી સિવાય વિવિધ બીજા પણ વિભાગ શરુ કર્યા. કચ્છી કથાકડીની જવાબદારી પણ મને આપી કે જે સાવ નાવિન્ય સભર પધ્ધતિ રહી. એક કડી એક્થી વધુ લેખકો લખે છે. ભાષાંન્તર અને ભાષાશુધ્ધિ અને વાર્તા ટાઈપિંગ માટે સૌનો સહકાર રહે છે દરેક કડી પાછળ!

૫૦ કડી ઉપરાંત કડી લખાઈ રહી છે સાથે વિવિધ પ્રાદેશીક ભાષા અંગ્રેજી હિન્દી સંસ્કૃત અને માત્ર સ્ત્રીઓ દ્વારા અને ફક્ત પુરુષો દ્વારા તથા બીજી અનેક પ્રયોગાત્મક કથાકડી મુખ્ય વાર્તાની સમાંતર જ લખાઈ રહી છે. વમળ વાર્તા મારી વ્યક્તિગત રીતે પ્રિય છે. એ મેં હનુમાન જયંતિનાં દિવસે પૂજ્ય મોરારી બાપુને સાંભળતે લખી હતી. બીજી બધી જ વાર્તાઓનું બંધારણ ખૂબ જ સશક્ત છે. ત્યારે એમ થાય કે દરેકનો હિસ્સો બનું. હરકોઈ પોતાના અંદાઝમાં લખે અને એ પછી એ અલાયદું ન રહી સામૂહિક થઈ જાય એ કોઈ નાનીસુની વાત નથી જ!

૧૫.૧૧.૨૦૧૫નાં વડોદરામાં મળેલ સ્નેહમિલન પણ મેં તો એ પણ ઓન્લાઈન માણ્યું. જીવંત પ્રસારણ જોયું હોય એમ એકેક તસ્વીરી ઝલક તરોતાજા લાગતી હતી. સાવ એકબીજાને અજાણ્યાં હોય એવા સામાજિક પ્રાણી કહેવાતા માનવ સમૂદાયને એક કર્યા છે કથાકડીએ.

હું તો નીવાબહેનને જાહ્નવી ફઈનાં બહેનપણી તરીકે ઓળખતી થઈ હતી. ફિલેમલ્સ ગૃપ ૨૦૧૨માં શરુ કર્યું ત્યારે પ્રથમ પોસ્ટમાં જ ‘ઢીંગલી’ ગીત મૂકીને એમણે લાડ કર્યો હતો. એ લાડકોડ એક ઋણાંનુબંધ બનીને ઠર્યો! અજયભાઈ, અશ્વિનભાઈ, રિઝવાન, ડો. કારીયા, વત્સલ, જેવા વડિલ મિત્રો પાસેથી ઘણું શીખવા મળ્યું. અને વડિલઓ સખીઓનો તો અમેય પહેલાંજ ઘરોબો હતો જ, જે વધ્યો. જીગર, ત્રિભુવન, નિમિષ, કંદર્પ કે એંન્જલ જેવાં સમોવડીયા મિત્રો સાથે મૌજ વધે છે. કેટલાંના નામ લખું? ના કોઈને ટેગ જ નહીં કરું કેમ કે સૌ કોઈ મનથી નજીક છે એ સૌ વાંચશે જ.

કથાકડીનો સાથ એ વખતે મળ્યો જ્યારે લખવૈયા હોવાના આત્મવિશ્વાસની શોધમાં હતી. જાણે કે રુકી રુકી સી જિંદગી ઝટ સે ચલ પડી…! એ પછી સતત શબ્દોને રવ આપવામાં પાછી પાની નથી કરી. એ ક્યારે ભૂલાશે નહીં.

કથાકડીની શૃંખલા ખૂબ જ માવજત પૂર્વક એનો આરંભ થયો હતો. એક ક્લાસિક વાર્તાનું સ્વરુપનાં લક્ષણ એનાં આહ્વાનમાં જ હતાં અને એવું ચોક્કસથી ઈચ્છ્નીય છે કે એનો આગાઝ જેટલો સશક્ત છે તો અંત પણ એટલો જ રસપ્રચૂર અને જકડી રાખે એવો પ્રચંડ રહેશે… શુભેચ્છાઓ.. સૌ આગળ ધપાવનારાઓને..

એક કડી લખ્યા બાદ બીજા લેખકને આગળ લખવાનો ‘ખો’ આપવો જાણે કે વાર્તાની અંતાક્ષરી! તદ્દન નવતર વાર્તા પ્રયોગનાં પ્રથમ સોપાન સમા કથાકડીને એક વર્ષ પૂર્ણ થયું છે. કેટલુંય કહ્યું અને સૌની પોસ્ટ વાંચી છે ત્યારે મન કથાકડી મય બની ગયું છે… ખાટા, તીખા, ખારા, તૂરા, કડવા, મીઠા બધાજ અનુભવોની સરવાણી સૌએ એકસાથે મળીને માણી..!!

અડગ આગેવાન નીવાબેન સહિત સૌ ખમતીધર લેખકોને અત્રેથી સલામ..

Kathakadi https://nivarozinrajkumar.wordpress.com/…/%E0%AA%95%E0%AA%…/
great experience to learn how to write with the group, by the group & for the group.
Heartily thnx to Nivarozin didi.. brilliant effort to conduct 50+ totally unexperienced writers to wrote such Morden style of novel!
Three cheers to Team..
નવો ચિલો પૂરવાર થયા એવી પ્રવૃતિનો એક નાનો એવો હિસ્સો હોવાનો ગર્વ છે. કથાકડી સતત ચાલતો અવિરત વાર્તા ઉત્સવ છે. એક આગાઝ છે.. એક નવતર અવસર નહીં કે… ક્ષણ્ભંગૂર પ્રાસંગિક પ્રવૃત્તિ… ||ઇતિ સિધ્ધમ||

#કુંજકલરવ ૦૮.૦૧.૨૦૧૬

Strine thavu game, Maa !

સ્ત્રીને થવું ગમે, મા!

“મેરે ઘર આઈ એક નન્હી પરી.” “ખાતી નથી, પીતી નથી; ઢીંગલી મારી બોલતી નથી!” “તમે મારા દેવનાં દીધેલ છો..” એવાં કેટલાંય હાલરડાં, બાળગીતો કે જોડકડાં માતા પોતાનાં બાળકોને જમાડતે, રમાડતે કે સુવરાવતી વખતે ગાતી હોય છે. કોઈપણ સ્ત્રીને પૂછશો કે, ‘તમને મળેલ આટઆટલા સંબંધોની સરવાણીમાંથી કયો સંબંધ સૌથી વધુ પ્રિય છે?’ તો એ પોતાના વહાલસોયા બાળક તરફ તર્જની ચિંધશે! દુનિયાનાં ગમેતે દેશની નારી હોય પણ એણે પોતાનાં નાનપણમાં ઢીંગલી સાથે સમય વિતાવ્યો જ હશે. એ શું દર્શાવે છે? દિકરી પોતાનાં બાળપણથી જ મમતાની લાગણી અનુભવતી હોય છે. ઢીંગલીને એજ રીતે તે નવરાવે, જમાડે કે તૈયાર કરતી હોય જે રીતે એની મા તેને..! આ બધુંજ સહજપણે તે નિરીક્ષણ કરતી હોય સાથેસાથે મમત્વનાં પાઠ સ્વાભાવિક રીતેજ શીખી જતી હોય છે. રમતવાતમાં જ સ્ત્રી સહજ અસ્તીત્વ તે અપનાવી લે છે.

રજધર્મ શરુ થતાં નાનકડી દિકરી કિશોરાવસ્થામાં પ્રવેશે છે, જીવનનાં ગૂઢ રહસ્યોથી એ માહિતગાર થાય છે. ધીમેધીમે કુદરતે બક્ષેલ શ્રેષ્ઠ વરદાનને સંપૂર્ણતઃ સ્વીકારતી થાય છે. ઉંમરલાયક થતાં સુખદ વિવાહિત જીવનના કોડ સેવતી એ સંતાન પ્રાપ્તિની ઝંખના કરે છે. પરણ્યા પછી પોતાની જાતને ત્યાં સુધી સંપૂર્ણ નથી માનતી જ્યાં સુધી તેનાં ખોળાને ખૂંદનાર ન આવે! જો રખેને કુદરતનું કરવું એ સુખદ અવસર ન સાંપડે તો સાસરિયા અને સમાજ ફક્ત એ સ્ત્રીને જ દોષિત માને છે. જાણે પુરુષની કોઈ જવાબદારી કે ક્ષતિ હોય જ નહીં. પુરુષપ્રધાન જનસમુદાયમાં આવું અનંતકાળથી બનતું આવ્યું છે. એથી ઉલટું, સ્ત્રી પોતાની એ ઉણપને લીધે લઘુતાગ્રંથી કે હિનભાવમાં ઝૂરવા લાગે છે! જનની થવાની જંજાળ ઘણીય આધૂનિક માનૂનિઓને નથી ગમતી હોતી; જે અપવાદ છે!

વાત્સલ્યની ચરમસીમા ઓળંગીને શરીરના હરેક કોષમાં પ્રચંડ વેદના સહન કરીને વનિતા માતા બને છે. જેમ ધરાને કૂપણો ફૂટ્યા બાદ પૃથ્વીમાતા લીલુડી ચૂંદડી ઓઢી પુલકિત થાય છે; એમ સ્ત્રીની છાતીએ ધાવણનાં ધોધ વહે છે. નારીજાતી પર ઈશ્વરનાં અસીમ આશિર્વાદ છે જે તેને સંતતિ જન્મની શક્તિ અર્પી છે. સ્ત્રીમાં રહેલ માતૃત્વની સુખાકારીની અનુભૂતિને કોટી વંદન..

-Kunjal Pradip Chhaya. Bhuj.
સાભાર કચ્છમિત્ર જેડલ પૂર્તિ પાનં.૮
૦૯.૦૬.૨૦૧૫